Jacobus Maior

Foto: augustus 2005

Ruimtelijke context

De wijk ligt tussen Roer en Maas geïsoleerd van de stad en heeft daardoor een dorpse uitstraling. De voormalige Jacobuskerk staat aan de oude centrale weg van de wijk langs het water, op een y-splitsing. Door de hoogte van het gebouw is het geen landmark. De kerk ligt in de zicht-as van de ‘dorpsstraat’.

Type

De kleine niet-georiënteerde kruiskerk is opgetrokken in wit geschilderde baksteen. Qua bouwstijl doet het gebouw nog het meeste denken aan een noodkerk of patronaatsgebouw. De dwars op de kerk aangebouwde toneelzaal versterkt deze uitstraling. De rondbogen in de ramen en de dakruiter geven een vermoeden van de oude status als kerk.

Bouwgeschiedenis

Voorgangsters

In de 16de eeuw was er in de Voorstad, die door de Roer van Roermond was gescheiden, een Jacobuskapel, waar elke zaterdag een Mis werd gelezen. Deze kapel werd door  oorlogshandelingen verwoest en op besluit van bisschop Lindanus niet herbouwd, omdat in 1588 de vaste brug over de Roer een feit was en herbouw van de kapel te riskant werd bevonden. De mensen uit Voorstad konden naar zijn mening maar beter naar de Christoffelkerk komen.

Huidige kerk

In 1938 werd een rectoraat opgericht in de armlastige Voorstad. Pastoor P.P.M.J. Geraets kreeg de opdracht hier gestalte aan te geven. Ook had hij naast dit werk de zielzorg in het woonwagenkamp. Jos. Franssen uit Roermond werd aangezocht als architect. Door de combinatie van toneelzaal en buurtwerk kon een subsidie van de gemeente worden verkregen voor de bouw van een kerk. Gebr. Schroën uit Baexem waren de aannemers. De eerste steen werd gelegd op 28 april 1940. Ondanks de oorlogsdreiging was toen reeds het besluit genomen om met de bouw door te gaan. In mei lagen de werkzaamheden enkele weken stil door de gevechtshandelingen, maar daarna namen de bouwers de draad weer op. Het terrein was inmiddels opgehoogd in verband met de hoge waterstanden van Maas en Roer, die in Voorstad regelmatig tot overlast leidde. De kerk kon op13 oktober 1940 door mgr. Lemmens worden ingezegend. Na de oorlog werden als oorlogsschade banken, paramenten, de tabernakel en vaatwerk opgegeven. Blijkbaar was de kerk geplunderd, maar verder geen noemenswaardige schade opgelopen.

Veranderingen

In 1951 werden boven het altaar enige muurschilderingen aangebracht en in dezelfde tijd moet het glas-inlood zijn aangebracht. Na het Tweede Vaticaans Concilie werd een vieringaltaar geplaatst, maar over dit laatste zijn geen verdere gegevens gevonden. In 1981 moest voor de eerste keer besloten worden, of de kerk open moest blijven. Reden hiervoor was de gewijzigde situatie in de Voorstad. Tot 1980 werden huizen afgebroken en trok de bevolking weg. Hierdoor was de parochie zeer armlastig en was het kerkbezoek slecht. Vanaf 1980 werd de wijk opnieuw ingericht en trokken nieuwe mensen naar de wijk. Maar in 1981 werd de kerk door vandalen zwaar beschadigd. Besloten werd, de kerk grondig te restaureren. Maar het tij bleek niet meer te keren. Uiteindelijk kwamen minder mensen in de Voorstad wonen dan verwacht en de verder gaande ontkerkelijking deed de rest. In 1998 werd de kerk aan de eredienst onttrokken en verkocht aan de Stichting Buurtwerk St. Jacob. Voorwaarde van het bisdom was, dat het orgel, het glas-in-lood en andere sacrale elementen dienden te worden verwijderd. Inmiddels zijn de muurschilderingen overgeschilderd en werden de kruizen aan de buitenzijde verwijderd. Het orgel is verkocht en alleen het glas-in-lood wacht nog op verwijdering (anno 31 mei 2002). Het ambon en de stipes van de zij-altaren zijn gebleven.

Exterieur

Foto: augustus 2005

Foto: augustus 2005

De kruiskerk heeft een dwars op de ingangszijde geplaatste toneelzaal. Het geheel staat onder overstekende zadeldaken met verbeterde hollandse pannen en een mastgoot. De muren zijn opgetrokken in bruine baksteen in vlaams verband. De muren zijn wit gekalkt, op een plint van circa een meter na. Aan de straatzijde staan twee ingangen. De toneelzaal wordt betreden door een uitgebouwd voorportaal onder een lezenaarsdak met een deur aan de zijkant. Hiernaast staat een portaal onder het doorgetrokken dak van de zaal, waarin de houten deur staat van de kerk. Het schip bestaat alternerend uit een tweelicht met rondboog en een steunbeer. Het dak van het schip loopt door en dekt zo het transept. In het transept wordt licht toegelaten door twee rondboogvensters. Aan de zijde van de parkeerplaats staat tegen het schip een uitbouw onder een plat dak met een dubbele houten geschilderde deur. Het koor is verhoogd en steekt boven het schip uit. Aan de straatzijde en aan de achterzijde heeft het koor drie rondboogvensters. Aan de straatzijde rust op de muur een kleine clocher-arcade. Het koor wordt gedekt door een zadeldak en heeft een rechte afsluiting. De toneelzaal bestaat uit een rechte zaal met aan de huizenzijde een vlak met rechte ramen. Aan de toneelzijde is de zal gesloten Aan de parkeerplaatszijde staat een transept-achtige uitbouw met een dichtgetimmerd raam.

Interieur

Zicht op het voormalige priesterkoor

Zicht op het voormalige schip

De kerk wordt betreden door een klein portaal met een rond venster. Het schip bestaat uit een rechthoekige zaal met een open dakstoel, muren in schoon metselwerk in vlaams verband en zeil op de vloer. In de muren staan alternerend tweelichten en neuten voor de hanebalken. De toneelzaal en de kerk zijn van elkaar gescheiden door drie openingen in de muur, die met panelen deuren kunnen worden afgesloten. Naast het priesterkoor staan gemetselde stipes. Aan de zijde van de parkeerplaats bevindt zich een uitbouw tussen twee steunberen, waarin oudtijds de biechtstoelen stonden. Deze is nu ingericht als nooduitgang. Het schip en het presbyterium zijn van elkaar gescheiden door een triomfboog. Het koor bestaat uit een vierkante ruimte, met aan de altaarzijde een rondboogspaarveld. Bovenin wordt licht toegelaten door drie vensters aan weerszijden van het koor. Het koor heeft een recht balkenplafond. Op de vloer liggen tegels, afgezet met een natuurstenen trede. De aanzetten van de ijzeren communiebanken zijn nog zichtbaar. Aan de parkeerplaatszijde staat een rondboogspaarveld met een rechte deur, waarnaast een ambon. In dit transept staat de sacristie. Aan de straatzijde scheidt een scheiboog een vierkante ruimte af van het koor. In deze ruimte was oudtijds de zangtribune ingericht. Nu is de scheiboog dichtgetimmerd en is de ruimte in gebruik als opslagplaats. De toneelzaal bestaat uit een rechte ruimte met aan één zijde ramen. Op de hoogte van de kerkmuur aan de parkeerplaatszijde staat een houten schuifwand.