Foto Sander van Daal

Ruimtelijke context

De kerk ligt op kruispunt in de wijk Holz, nabij het centrum van Kerkrade. Voor de kerk ligt een klein pleintje.

Locatie

Type

Neoromaanse kruiskerk in kunradersteen met rondgesloten koor.

Bouwgeschiedenis

De kerk werd gebouwd in 1927'-28 naar een ontwerp van A.J. Bartels. Het geplande dubbeltorenfront is niet uitgevoerd. De definitieve voorgevel dateert pas uit 1977-'78. Anno 2019 is de kerk voorlopig door de gemeente gesloten in verband met scheuren die ontdekt werden. De scheuren zouden verband kunnen houden met de aardbeving uit 1992.

De H. Catharinakerk     (Bron: Ger Habets)                                                     

Het is september 1924 als kapelaan De Heselle van de St. Lambertusparochie de opdracht krijgt om een nieuwe parochie te stichten op de Holz en architect Bartels uit Heerlen daarna de opdracht krijgt daar een kerk te bouwen. (zie afb. 1)

 

Zijn plan laat een royale kerk zien gecompleteerd met twee torens.

De kerk is echter aanzienlijk kleineruitgevoerd dan dit eerste ontwerp want de laatste travee met de twee toren is nooit gebouwd. In plaats daarvan komt er een bakstenen voorgevel. (zie afb. 2)

 

Om kosten te besparen wordt besloten de kerk in eigen beheer te bouwen maar die kosten worden toch nog geraamd op f 165.000,--. In 1928 is het zover, de kerk is gereed en kan op 19 augustus worden ingezegend. Zij wordt toegewijd aan de H. Catharina van Alexandrië en De Heselle wordt tot pastoor benoemd. Mgr. Lemmens consacreert in mei 1953 de dan 25 jaar oude kerk. Het zou nog 50 jaar duren voordat de afbouw, maar dan op een andere manier, zal worden gerealiseerd.

Afbouw van de voorgevel van de kerk

Eind 1959 vinden de eerste oriënterende gesprekken plaats met het bisdom over afbouw van de voorgevel van de kerk. Een door architect Fanchamps samen met de heer Bartels (architect van de bestaande kerk) ontwikkeld bouwplan wordt geraamd op circa f 152.000,--  en de drie daarbij  horende klokken gaan bovendien f 12.800,-- kosten. Het plan is echter bij het bisdom niet akkoord omdat het niet passend is bij de kerk. De kroniek vermeldt dat dit niet zo?n prettig gesprek geweest is. Het gevolg is dat de plannen even in de ijskast terecht komen. Een nieuw plan (zie afb. 3)

 

is in 1962 gereed en wordt goedgekeurd door het bisdom dat ook een bijdrage belooft als ook gemeente subsidieert. Maar een nieuwe wet op subsidies van de kerkgebouwen houdt dit tegen. Om de parochianen in te lichten wordt in 1963 het bouwplan aan de kerkdeur opgehangen en opnieuw met "Roermond" onderhandeld. Maar een toestemming komt er niet. Op 25-11-63 (Catharina dag) gaat het voltallige kerkbestuur  voor de zoveelste keer naar Roermond.  In een onprettig onderhoud krijgt men te horen dat de afbouw niet kan doorgaan. Reden: Veranderde omstandigheden, nieuwe minister met 'n ander standpunt enz. Alle liedjes laten zich niet zingen, we voelen wel waar het hem in zit. De gemeente mag ook geen subsidie meer verstrekken. Het interieur veranderen mag wel? Ook voor de architect is dit geen prettige zaak. Inmiddels (1964) heeft die architect een nieuw, goed en goedkoop plan gereed voor de voorgevel. Het kerkbestuur gaat nog maar eens naar het bisdom om te onderhandelen en nu met een positief resultaat. Men mag voor f 100.000,-- vernieuwen en het bisdom betaalt 25% van de kosten. Inhakend op dit bouwplan ligt er in 1967 een offerte van aannemer van Loo voor een nieuwe voorgevel die f 67.000 moet gaan kosten.

Dit plan gaat echter, om niet te achterhalen redenen, ook niet door en architect Fanchamps maakt in 1976 weer een plan (kosten f 400.000,--) dat in oktober aan het bisdom wordt voorgelegd. Ook deze keer weer zonder het gewenste resultaat. Een vereenvoudigd plan (geraamde kosten f 260.000,--) dat het jaar daarop wordt ingediend heeft meer succes. Met medewerking van de Kerkraadse Deputé Werner Buck en de DACW (bijdrage 75%) kan het plan gerealiseerd worden. (zie afb.4)

 

De bouw wordt gegund aan aannemer Wulleweber voor de prijs van f 280.000,-- en hij start in oktober 1977 met het werk. Maar er is een probleem: er worden geen vergunningen meer afgegeven voor het winnen van Kunradersteen. En die steen maakt toch een wezenlijk deel uit van het plan. Gelukkig komt er bij de werkzaamheden aan de autoweg Heerlen-Maastricht Kunradersteen aan de oppervlakte en lost het probleem zich van zelf op. De werkzaamheden verlopen verder zonder problemen.

De nieuwe voorgevel vraagt natuurlijk om klokken. Die komen er ook en  Catharina, Jozef en Theresia worden op zondag 20 augustus 1978 ingezegend en in de gevel gehangen.

Voor de gemeente is nu de weg vrij om het plein vóór de kerk op te knappen en een werk van priester-kunstenaar Thomas Rodr (geboren in 1927 in Slovec, een boerendorpje in het Tsjechische Bohemen) die al geruime tijd in Noord Limburg verblijft, te plaatsen: de drie danseressen.

Als op 4 september 1978 het Kerkplein wordt omgedoopt tot Pastoor Wijnenplein wordt daarmee de afbouw van de voorgevel van de kerk afgerond. Voltooid wordt de voorgevel echter pas in november 2000 als op initiatief van de Kruisheren een kruisbeeld naar een ontwerp van Bert Kreijen wordt aangebracht tegen de vernieuwde voorgevel. De kosten van het kruisbeeld worden spontaan gedragen door de zusters Ursulinen.

Exterieur

Foto: november 2006

Het onderstaande is genomen uit  ?Potentiële Provinciale Monumenten, (Gemeente Kerkrade)?

Kruiskerk-type met schip en transept onder een zadeldak van gelijke hoogte. Het schip wordt afgesloten door een apsis met een half kegeldak. De flankerende zijbeuken zijn voorzien van een lessenaarsdak en hebben eveneens een halfronde beëindiging met een half kegeldak. Onder de dakgoot van de apsis en de zij-apsidiolen bevindt zich een tandvormig fries. De grote apsis is voorzien van zeven rondboogvensters, de zij-apsidiolen elk vijf. De topgevel van het schip boven de apsis heeft een rechthoekig klimmend fries met onder de top een klein rondboograam. De topgevels van de kruisarmen hebben elk een blinde rondboog, waarin een groot driedelig rondboograam is geplaatst. Daarboven bevindt zich een klein venster en een rechthoekig klimmend fries. De overige gevels van de kruisarmen hebben driedelige rondboogramen en een mijterfries onder de daklijst. De hoofdbeuk is t.p.v. de lichtbeuk per travee eveneens voorzien van een rondboogvenster; onder de daklijst bevindt zich een mijterfries. De zijbeuken bezitten per travee een driedelig rondboograam. Onder de daklijst is een rondboogfries aangebracht. De tijdelijke frontgevel van baksteen - een deel van het ontwerp uit 1926 is niet uitgevoerd, m.n. de portaalgevel, de zijdelings hieraan geplaatste torens en de aansluitende travee - is in 1978 vervangen door een gevel met een tussen 2 forse steunberen symmetrisch geplaatste portiek, die aan de bovenzijde is afgedekt met een zware betonnen uitkragende luifel. Boven in de topgevel, tussen de steunberen, zijn de klokken opgehangen. De gehele kerk is opgetrokken van Kunrader steen, inclusief de vernieuwde portaalgevel. De daken zijn afgedekt met leien. De aanpalende pastorie, die via de sacristie is verbonden met de kerk, heeft een plattegrond met een vierkante grondslag en is voorzien van een tentdak. De toegangsdeur met bovenlicht, afgesloten door een rondboog, is asymmetrisch in de voorgevel geplaatst. ln de onder- en bovengevel zijn T-vormige vensters aangebracht, voorzien van een horizontale natuurstenen latei met daarboven een in het metselwerk aangebrachte toog. De overige gevels zijn deels voorzien van T-vormig ingedeelde ramen, deels van rechthoekig smalle verticaal geplaatste vensters. De pastorie is afgedekt met Tuiles du Nord en opgetrokken van Kunrader steen.

Interieur

Zicht op het priesterkoor. Foto: februari 2012

Zicht naar achteren. Foto: februari 2012

Het (onvolledige) schip, de viering en de zijbeuken worden afgedekt met een vierkant kruisgewelf; de kruisarmen en koortravee met een rechthoekig kruisgewelf. De apsidaal afgesloten, zijdelings van het koor geplaatste kapellen, hebben een koepelgewelf; de apsis en de zij-apsidiolen zijn voorzien van een half koepelgewelf (kalots); op de pijlers van de hoofdbeuk, viering en koortravee zijn halfronde scheibogen geplaatst. De 7 gebrandschilderde ramen in de apsis zijn het werk van F. Nicolas en Zonen uit Roermond, daterend uit ca. 1930 met voorstellingen van; kruisgroep, geboorte, Jezus in de tempel, bruiloft van Cana, broodvermenigvuldiging, onderrichting aan apostelen en de verheerlijking op Thabor. ln het rechter dwarsschip bevinden zich 3 gebrandschil derde ramen met in het midden "Genadestoel en het H. Misoffer', links Paulus en rechts Joannes. Deze ramen zijn van H. Pieters en dateren vanaf 1947. Eveneens van Pieters zijn de 3 ramen in de linkerkruisarm met in het midden de Gekroonde Maria op maansikkel, links de H. Catharina en rechts de H. Barbara met, onder alle 3 de ramen, taferelen uit het dagelijkse menselijke leven. De gebrandschilderde ramen in de zij-apsidiolen, ook gemaakt door Pieters, dateren uit 1959. Hoog in het priesterkoor bevinden zich eveneens acht glas-in-lood ramen uit 1970, vermoedelijk ook van Pieters. (Overgenomen uit "Potentiële Provinciale Monumenten, (Gemeente kerkrade)) 

Kruisweg

Het is zeer waarschijnlijk dat de kruisweg een kopie is van de kruisweg, die professor Gebhard Fugel (1864-1939) schilderde als fresco?s op de muur van de Sankt Jozefkirche in München. Volgens kenners, waaronder onze informant L. Mertens uit Zonhoven in België, behoort deze kruisweg tot een der beste kopieën. Vier jaren heeft professor Fugel aan zijn kruisweg gewerkt. De kerk in München werd in 1945 helemaal vernield en daarmee zijn ook de fresco's verdwenen. De kruisweg is wereldberoemd en duizenden afdrukken zijn in de werkplaatsen van Fugel op karton afgedrukt. Men vindt ze terug in Indië, Amerika maar vooral in Europa. Ze hebben voornamelijk gediend als goedkope kruiswegen in hospitalen en kapellen, en voor godsdienst-onderricht in de katholieke scholen. Vele malen is deze kruisweg gekopieerd zonder toestemming van de schilder. Vermoedelijk is dit met deze kruisweg ook het geval. Deze kopie is evenwel zo goed dat twijfel ontstaan is of de schilder zelf hiervan de maker geweest zou kunnen zijn. Verdere studie wees uit, dat dit waarschijnlijk niet het geval is, maar de kopie is zo goed dat de kruisweg vervaardigd moet zijn door een erkend kunstenaar. De staties zijn geschilderd in olieverf op doek en worden omrand door zwaar bewerkte houten lijsten. Medio jaren vijftig hebben een achttal er van veel van vocht te lijden gehad en moeten hersteld, gezuiverd en opnieuw gedoekt worden, welk proces in de jaren tachtig herhaald wordt. De staties zijn dan gerestaureerd o.l.v. dhr. M. H. Schenkelaars, onder wiens leiding destijds ook de schilderingen in de abdijkerk van Rolduc hersteld zijn.

(Het is voorshands niet duidelijk wanneer deze kruisweg is aangeschaft)

Bron: Ger Habets

Orgel

In 1959 plaatste Verschueren Orgelbouw (Heythuyzen) in deze kerk een tweemanuaals unit-orgel.

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)