Kerk met toren, schip, koor en sacristie. Foto: september 2004

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Rooms Katholieke KERK; westtoren, eenbeukig schip, smaller koor, XII, met in het verlengde een rechtgesloten kapel, XIXd. Natuurstenen sacramentshuisje, omstreeks 1500 (?). Altaarretabel met geschilderd paneel met kruisafneming, midden XVI. (Datum: 23-01-1967)

Ruimtelijke context

De kerk ligt op het hoogste punt van het dorpje Holset. Ze wordt omgeven aan de zuidkant door een kerkhof, aan de oostkant en de noordkant door een ruime, pleinachtige parkeergelegenheid. Naast de kerk aan het westen grenst de pastorie.

Type

De kerk bestaat uit een lage, ongelede toren, waaraan een eenbeukig, verlengd schip en een recht gesloten koor en een sacristie zijn gebouwd in romaanse stijl. De kerk is opgebouwd in natuursteen en heeft leien daken. De toren is voorzien van een ingesnoerde naaldspits.

In deze kerk wordt vooral St. Genoveva vereerd.

Geschiedenis van de kerk

De geschiedenis van Holset gaat terug tot de pre-historie. Hier zouden de Eburonen op een heuvel een tempel aan Baal (Bel) gewijd hebben en er mensenoffers aan hebben gebracht. Rond 360 na Christus zou St. Servatius met weinig succes als missionaris hier hebben gewerkt. In 515 heeft volgens de overlevering St Falco, bisschop van Maastricht, de tempel van Baal gewijd tot kerk. Hier ligt de oorsprong van de verering van St. Genoveva in Holset omdat de kerk onder haar bescherming werd gesteld. In 692 bezochten St. Lambertus en St. Wiilibrord Holset. Volgens de legende zou de dorpsbron door de god Baal vergiftigd zijn toen de bewoners zich bekeerden tot het Christendom. Lambertus zegende de bron, waarn er een helse draak uitkwam, die voorgoed verdween. Nog steeds wordt de bron Lambertusbron genoemd. In de 8e eeuw werd het kerkje herbouwd tot zaalkerkje, waarvan de resten zich nog in de noordelijke muur van de huidige kerk bevinden. Keizer Lotharius III liet de kerk in 1136 vergroten. Deze kerk is nog diverse malen ingrijpend verbouwd tot de huidige vorm. Door de eeuwen heen is de verering voor St. Genoveva blijven bestaan en ook nu nog trekt de kerk veel pelgrims. (Bron: Boekje Holset, uitgegeven door Parochie H. Lambertus Holset, 6295 ND Lemiers)

Toren en schip dateren uit de 12e eeuw. Een deel van de noordmuur is mogelijk nog ouder. Later in de 12e eeuw is het schip verlengd en voorzien van het huidige koor. Het bovenste deel van de toren werd in 1736 herbouwd door Willem Mertzenich en kreeg toen de huidige spits. De jaartalankers '1841' wijzen op een herstel van de toren. De sacristie is in de 18e eeuw aangebouwd. Bij een ingrijpende restauratie in 1884-'87 onder leiding van Joh. Kayser zijn koor en schip verhoogd en zijn de romaanse vensters gereconstrueerd. In 1916 heeft men de kerkingang van de zuidkant van het schip naar de zuidkant van de toren verplaatst en aan de noordkant van de toren een rondgesloten kapel gebouwd.

Exterieur

 

Ingang. Chronogram: LotharIVs III fVndaVIt +/ JosephVs sLenter paroChVs CoMpLeVIt + (1884) (Lotharius III heeft het gesticht, Josephus Slenter heeft het afgemaakt (1884)). Foto: september 2004

 

Ingang aan de zuidzijde. Pas in 1916 werd de ingang naar hier verplaatst. Eerder was die in het schip. Foto: september 2004

Op het kerkhof bevinden zich onder meer diverse 17e-eeuwse grafkruisen

 

Kapel aan de noordzijde uit 1916. Foto: september 2004

Ondanks ingrijpende restauratie in de jaren 1884-'87 is er vooral aan de noordkant nog veel authentiek metselwerk te zien: aan de noordkant tot ongeveer halverwege de vensters van het schip zeer onregelmatig breuksteenwerk van kwartsiet en keien; en ten oosten van een verticale bouwnaad, bij het oostelijk venster, vrij regelmatige zandsteenblokken in duidelijk gelaagd verband, in de koormuren tot halverwege de vensters. Een dichtgemetselde kooringang vlak bij het schip heeft een sobere, van boven driehoekige latei. Ook de verhoging van schip en koor met ca. 70 tot 80 cm. in harde mergel is nog goed te zien.

Bron: De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst. De Provincie Limburg /Zuid-Limburg Derde aflevering: Margraten, Mheer en Noorbeek, A.G. Schulte - Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist en Waanders Uitgevers, Zwolle, 1991. ISBN 90-6630-248-8 geb. Hierin is de kerk van Holset, inclusief de kerkschatten, zeer uitgebreid beschreven.

 

Pastorie uit 1755, gerestaureerd in 1885. Foto: september 2004

Interieur

Kapel uit 1916 ter intentie van St. Genoveva. Foto: september 2004

Zicht op het priesterkoor. Foto: maart 2014

Priesterkoor. Foto: september 2004

Zicht op de zangtribune. Foto: maart 2014

Het kerkinterieur wordt gedekt door een houten plafond met neogotisch geprofileerde moer- en kinderbalken uit 1884-'87, hersteld in 1968. Het natuurstenen sacramentshuisje in het koor dateert mogelijk uit ca. 1500. Tot de inventaris behoren verder een marmeren doopvont uit 1673 en een neo-romaans hoofdaltaar en zijaltaren uit 1889, alle vervaardigd door L.O.R. Opree. De orgelgalerij uit 1842 staat sinds 1916 binnen de toren opgesteld.

Bron: Monumenten in Nederland: Limburg, Waanders Uitgevers, Zwolle en Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.

Orgel

In 1861 kreeg deze kerk de beschikking over het oude orgel van de kerk te Wijlre, terwijl Stahlhuth (Burtscheid, D) in 1920 een nieuw tweemanuaals orgel plaatste; sedert 1988 beschikt de kerk niet meer over een pijporgel.

 

Bron: G.M.I.Quaedvlieg - Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)