HOME
ZOEKTIPS
LINKS en LITERATUUR
ORGELS
LAATSTE WIJZIGINGEN
OVER ONS
DONATIES


LAATST BIJGEWERKT OP 13-03-2024

Petrus

Ga naar de site van de patroonheilige
Ga naar site van het gebouw c.q. de parochie
 
Parochie/kerkgemeente: H. Petrus
Dekenaat/kerkverband: Gennep: opgeheven, nu Venray
Soort gebouw: Parochiekerk
Plaats: Bergen
Gemeente: Bergen
 
Adres: Kerkstraat 6
Postcode: 1861 KR
Coördinaten: x: 199768,4, y: 401392,2
 
Kadastrale gegevens: Bergen T 1228 (en voor oude toren T 1148)
Bouwpastoor/bouwpredikant: F. Peeters
 
Architect(en):
 
Kunstenaar(s):
 
Huidig gebruik: R.K. Kerk

Petruskerk na renovatie van toren en haan (foto: Justin Hekkens)

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

(Oude toren, bij Oude kerkstraat 9) Romaanse kerktoren, beneden van ijzeroersteen, hoger van mergel en met een buitengeleding met lisenen en rondboogfries, XIII, na zware oorlogsschade in 1944 gerestaureerd (datum: 21-01-1970).

Ruimtelijke context

 

De H. Petruskerk staat op een zeer lage kerkberg, centraal in het dorp aan een plein. De toegang wordt bereikt via een oplopend pad. Rondom de kerk is beperkt ruimte als gevolg van bebouwing en begroeiing, maar de voorzijde is goed zichtbaar. De toren is goed zichtbaar van grotere afstand. Links van de kerk staat de pastorie.

 

Type

Een bakstenen pseudo-basiliek met een toren aan de zijkant van de voorgevel. De kerk kent een axiaal bankenplan en is opgebouwd met stenen gewelven en spitsbogen in dezelfde sfeer als de voorgangster uit de jaren dertig.

Bouwgeschiedenis

Voorgangsters

In 1230 werd de kerk van Bergen genoemd als eigendom van het stift te Xanten. Uit die tijd stamt de nu nog bestaande romaanse toren, die, evenals de toren van Afferden, in ijzeroersteen is gebouwd. In eerste instantie was de eerste geleding geheel gesloten, maar op een zeker moment is een doorgang gemaakt, zodat het torenportaal als ingang diende. Gezien de bouwperiode van de toren wordt vermoed, dat rond 1200 een stenen kerkje is gebouwd. Deze kerk werd gewijzigd, maar de historie hiervan is onduidelijk. De oude kerk werd allengs te klein en dit leidde ertoe dat in 1827 deze kerk vervangen is door een bedehuis in ‘Waterstaatsstijl’. Deze eenbeukige zaalkerk, die tegen de oude toren werd gezet, is in 1930 afgebroken. Een geheel nieuwe kerk naar ontwerp van architect M. van Beek uit Eindhoven werd op en meer centrale plaats in het dorp gebouwd. Deze nieuwe kerk kwam in 1932 gereed. Het hoofdaltaar werd uit de waterstaatskerk meegenomen en op de muur in de absis werden door Charles Eyck schilderingen aangebracht. De oude toren bleef solitair op het kerkhof staan. Hij werd in 1943 grondig gerestaureerd en in de periode na oktober 1944 door het zware granaatvuur van de strijdende partijen ernstig beschadigd. Na de oorlog werd de schade slechts gedeeltelijk hersteld.

Huidige kerk

De kerk uit 1932 werd aan het einde van de oorlog eveneens zwaar beschadigd. Architect Van Beek en aannemer Van Hezewijk kwamen in juli 1945 onafhankelijk van elkaar tot het oordeel dat de kerk tot op het fundament gesloopt diende te worden. Als noodkerk werd eerst de kapel te Ayen benut, daarna werd de zaal in ‘Kamphuis-Schelbergen’ hiervoor benut. In januari 1948 kwam de zaak in een stroomversnelling. De plannen van Van Beek werden op 5 januari in principe goedgekeurd en hij kreeg de opdracht de plannen op schaal 1: 100 uit te werken. De nieuwe kerk werd weliswaar geen kopie van de oude, maar leek er qua stijl wel veel op.  De eerste steenlegging vond plaats in april 1949. In 1950 werd de kerk in gebruik genomen, maar de toren was nog niet af. Dit is nog steeds te zien aan het feit, dat de toren vanaf circa 13 meter hoogte in een lichtere kleur baksteen is gebouwd. Naar verluidt, heeft de toren een plat dak gehad met daarop een klokkenstoel. Architect Van Beek leverde in december 1954 plannen in voor de nieuwe toren. In 1955 werd de toren voltooid, zonder de ui, die op het ontwerp van 1948 nog te zien was.

Veranderingen

In de kerk werden in de loop der tijd enige wijzigingen aangebracht. De doopkapel is tegenwoordig in gebruik als gedachteniskapel. De doopvont staat nu in het linker transept voor het zij-altaar. De kinderkapel, die al geruime tijd niet meer voor dit doel in gebruik was, is recent ontdaan van de banken en wordt ingericht als dagkapel. De ruimte was reeds in gebruik voor vergaderingen en bijeenkomsten, zoals de kinderwoorddienst. Hiertoe werd de open verbinding tussen priesterkoor en kapel afgesloten met een glazen wand. De zangtribune is vergroot, op de bestektekening is een zangtribune op het portaal te zien, de huidige steekt over en rust op twee H-balken die als pilaren fungeren. Aan de bouwstijl te zien moet de vergroting in de zestiger jaren plaats hebben gevonden. In de toegang tot de devotiekapel bevindt zich een hek over de volle lengte van de opening. Dit hek is gemaakt van het halve hek, dat reeds hier zat en het hek, dat eertijds de doopkapel afsloot. Deze twee zijn aaneengelast om de kerk af te sluiten als de kapel geopend is. Op het priesterkoor staan twee verhogingen voor de ambones. Op de plaats van het ambon aan de linkerzijde staat nu een beeld van O.L. Vrouw. Naar mondelinge mededeling heeft hier geen ambon gestaan, hoewel hij op de bestektekeningen wel ingetekend is. De huidige torenspits verkeerd in matige staat. Recent zijn plannen ingediend voor een nieuwe torenspits, die beter moet aansluiten op de kleur van de dakruiter en tevens de toren een markanter aangezicht zal geven. De totale hoogte blijft ongewijzigd.

Bij de laatste herinrichting van de kerk waarbij de zitplaatsen zijn gehalveerd, is er aan de zijkant van de kerk een stuk aangebouwd, dat van  binnenuit van de kerk bereikbaar is: Berging, toilet, invalide toilet en keuken.

De aanbouw: Foto: Justin Hekkens, november 2013

Exterieur

De kerk staat onder een geknikt zadeldak, gedekt met rode verbeterde hollandse dakpannen. Het metselwerk is uitgevoerd in rode baksteen in noords (ketting)verband, platvol gevoegd. Aan de ingangszijde staat links een ongelede toren met een met leien beklede naaldspits. Bovenin zijn twee galmgaten met spitsbogen, daarboven een waterlijst in natuursteen en daarboven staat een naaldspits met een opengewerkte wijzerplaat. Op circa 13 meter hoogte is een lichtere kleur steen gebruikt. De voorgevel bestaat uit een tuitgevel met vlechtwerk. Het zadeldak is ter hoogte van de zijbeuk geknikt. Centraal wordt de gevel geopend door een roosvenster met vier aanzetstukken van natuursteen. In het midden onder aan een open portaal met een spitsboog, daarachter centraal twee deuren als hoofdingang. Dwars op de hoofdingang bevinden zich aan de zijkanten kleinere deuren als zij-ingangen. De zijbeuken zijn voorzien van gelede steunberen, waartussen een spitsboogvenster met bakstenen vorktracering. Bovenaan ligt een geprofileerde fries en een bakgoot. Tussen twee steunberen staat een uitbouw (van de biechtstoel) onder een lezenaarsdak met een bakgoot. Het transept heeft eveneens een tuitgevel met vlechtwerk. De dakpannen liggen op de rollaag. In de wand staan twee spitsboogvensters. De zijwanden zijn blind, aan de achterzijde staat in de oksel aan de rechterkant van de kerk de sacristie, aan de linkerzijde de kinderkapel. De sacristie heeft een schilddak, gedekt met leien. Langs het dak loopt een bakgoot. Licht wordt toegelaten door wee spitsboogvensters aan de rechterzijde van de kerk, en vijf aan de achterzijde. Aan de rechterzijde bevindt zich tevens een trap, die leidt naar een deur met segmentboog. De kinderkapel heeft een schilddak met bakgoot. Aan de achterzijde van de kerk zijn tweemaal vier spitsboogvensters aangebracht, aan de linkerzijde van de kerk vier vensters. Hieronder bevinden zich twee rechthoekige vensters met houten luiken. Het ingangsportaal aan de voorzijde van de kerk staat onder een lezenaarsdak en heeft een trap aan de voorzijde, die leidt naar een rechte deur. Het polygonaal afgesloten koor heeft alternerend een steunbeer en een spitsboogvenster. De koperen dakruiter staat op de viering en bestaat uit een zeshoekige geleding, waarop een opengewerkte zeshoekige lantaarn staat, gedekt met een zeshoekige ingesnoerde naaldspits, gekroond met een bol en een kruis.

Interieur

Zicht op het priesterkoor met de Petruskroon vanaf jet oksaal. Foto Justin Hekkens, november 2013

Zicht op vernieuwde atrium en oksaal met de Godslamp, die op Pinksteren 2002 in gebruik werd genomen. Foto: Justin Hekkens

De muren zijn uitgevoerd in rode baksteen met wat gele stenen ter versiering in noords verband. De kruisgewelven zijn in een gele ijsselsteen uitgevoerd. De vensters zijn voorzien van gekleurd glas-in-lood met een grisaillemotief in een ijzeren roedeverdeling. De vloer in de gehele kerk is voorzien van rode tegels. Op het priesterkoor ligt een betere kwaliteit licht gekleurde tegels in ruitmotief. De kerk wordt aan de voorzijde betreden door een dubbele houten deur waarboven een spitsboogvenster met vorktracering in hout. Via de deur komt men direct in het schip. Boven het portaal is de zangtribune, die oversteekt en op twee pilaren bestaande uit H-balken rust. De onderzijde is voorzien van een houten betimmering. Het hek daarboven is van hout en ijzer. In de muur hierboven is een getraceerd roosvenster aangebracht. Naast de centrale toegangsdeuren bevinden, onder de zangtribune, zich aan weerszijde eveneens deuren, onder een segmentboog. Deze voeren elk naar een kleine hall met kloostergewelf, die als zij-ingang functioneren. Aan de rechterzijde van de ingang bevindt zich tevens een opening met segmentboog, die naar de devotiekapel voert. Deze is van de kerk gescheiden door een hek. Aan de rechterzijde van de kerk bevindt zich achter een opening met segmentboog een rechthoekige devotiekapel met een kloostergewelf met ribben. Licht wordt toegelaten door twee spitsboogvensters. Aan de andere zijde, onder de toren, bevindt zich de voormalige doopkapel, die nu ingericht is als gedachteniskapel. De vierkante ruimte is gelijkvloers met de kerk en heeft een ribkruisgewelf. Centraal in het gewelf is een ronde opening uitgemetseld voor het omhoog hijsen van de klokken. De kapel wordt verlicht door twee spitsboogvensters. De banken staan axiaal in twee blokken in het schip. Het schip is van de zijbeuken gescheiden door kolommen, die doorlopen in spitsboog scheibogen. Het schip is overkluisd met kruisgewelven, gescheiden door gordelbogen, de zijbeuken met tongewelven, die zijn onderbroken met gordelbogen. Licht treedt binnen door spitsboogvensters. In de viering is overkluisd met een wangewelf, de transepten met kruisgewelven. In het transept staan zowel aan de linker- als aan de rechterzijde een zijaltaar op een verhoging. Het priesterkoor is van de viering gescheiden door een triomfboog en is overkluisd door een straalgewelf. Het priesterkoor heeft en polygonale afsluiting. In de viering is een houten vieringaltaar geplaatst op een vlonder. Daarachter bevindt zich het priesterkoor, dat bereikt wordt door een trap, met aan weerszijden een uitgemetselde verhoging voor ambones. Aan de rechterzijde van het priesterkoor staat hier een ambon met een voorstelling van de zaaier. Aan de linkerzijde staat een beeld van O.L. Vrouw. Centraal op het koor staat op een supedaneum een sacramentsaltaar. Aan de linkerzijde van het priesterkoor bevindt zich de voormalige kinderkapel, die met een groot drielicht met spitsbogen over de hele breedte van de kapel is afgescheiden van het koor. De kapel heeft zeil op de vloer. De onderzijde van de muren zijn in schoon metselwerk in kruisverband, daarboven zijn de muren gestuukt. Het plafond is recht gestuukt. In de muren zijn spitsboogvensters aangebracht. Aan de rechterzijde van het koor is de doorgang naar de sacristie.

(Bron: Dr A. Jacobs en Drs. A.A. Wiekart – Kerken na 1940. Inventarisatie en waardenstelling kerkelijke bouwkunst na 1940 –Roermond – Stichting Monumentenhuis Limburg, 2003).

In 2013 is de inrichting van de kerk vernieuwd. Het aantal zitplaatsen is gehalveerd en bij het priesterkoor en onder het oksaal zijn veranderingen aangebracht. Ook is er een aanbouw toegevoegd met o.a. berging, toiletten en keuken.

Peter Verheijden ontwierp een glazenscheidingswand voor de kerk.

In 2013 heeft de kerk een nieuwe toegangsdeur gekregen.

     

Foto: Frans Thonen., tekst: Niers- en Maasbode, 3 juli 2013.     Foto: Justin Hekkens, november 2013

Orgel

Deze kerk beschikte reeds in 1654 over een orgel, dat blijkens het toen vastgestelde schoolreglement bespeeld werd door de schoolmeester; huidige orgel werd in 1951 gebouwd door Gebr. Vermeulen (Weert).

hoofdwerk                            zwelwerk                                pedaal

 

Prestant 8’                            Salicionaal 8’                        Subbas 16’

Spitsgamba 8’                       Holpijp 8’                              Octaafbas 8’

Bourdon 8’                            Blokfluit 4’                            Gedektbas 8’

Octaaf 4’                               Roerquint 2 2/3’                    Prestantbas 4’

Fluit 4’                                   Piccolo 2’

Octaaf 2’                               Tertiaan II

Mixtuur III-IV                        Trompet 8’

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht).

Doopvont, grijze chamotte, XXc. Een zich naar beneden toe verjongende zuil, waarin ter hoogte van de stam reliëfs zijn aangebracht. De vont is voorzien van een koperen bolwelvend deksel met kruis. De reliëfs behelsen de doop, onder meer van Noë in de ark. In het transept. Geen afbeelding beschikbaar.

Fresco, Charles Eyck, 1932? Engel met één vleugel naar beneden, de andere omhoog gericht, die een banderol vasthoudt waarop staat: LAAT DE KLEINEN TOT MIJ KOMEN. In de voormalige kinderkapel. In de oude kerk was tevens een schildering van C. Eyck aangebracht achter het hoogaltaar. Hiervan rest slecht een krijttekening in de sacristie. Geen afbeelding beschikbaar.

 
 
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus
Petrus