Foto: juni 2019

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

R.K. KERK. Toren, XIV, driebeukig schip, XVId-1851; koor 1851. Preekstoel plm 1800; hoofdaltaar, XVII B (mensa gotisch) op het hoofdaltaar een expositietroon (XVIIIb); op de zijaltaren 2 eenvoudige expositietronen (XVIIIb), in de sacristie een eiken kast met dressoir (XVIIIb). Twaalf hardstenen grafkruisen. Eenklaviers orgel, omstreeks 1855 gemaakt door Pereboom en Leyser. Klokkenstoel met klok van N. Brochard en A. Richault, 1617, diam. 110 cm.  Mechanisch torenuurwerk, buiten gebruik gesteld en opgeslagen in een houten bekisting. (Datum: 17-01-1967).

Ruimtelijke contect

De kerk ligt aan de rand van het historisch centrum van Eijsden. Aan de noordkant grenst de kerk aan een groot plein. Rondom de kerk ligt een ommuurd kerkhof.

Type

Driebeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een ongelede toren met ingesnoerde spits aan de westzijde.

Bouwgeschiedenis

De kerk is gelegen aan de Vroenhof, eeuwenlang het bestuurlijk en kerkelijk centrum van dit deel van het Maasdal. Het is nog steeds een centraal punt in de dorpskern en waarschijnlijk de oudste culturele plek ervan. Hier stond al in de 12^e eeuw een gebouwencomplex met  bestuurscentrum en rechtbank (Vroenhof). In de 13^e en 14^e eeuw was het de centrale plek van de vrijheid Eijsden.

De sobere mergelstenen toren zonder buiteningang dateert uit de 14e eeuw. De torenspits heeft men in de 17e eeuw vernieuwd, gezien de in de toren hangende klok uit 1617 van Nicolas Brochard en Antonin Richault. De 14e-eeuwse kerk werd na vernielingen in 1389 en 1393 in gotische stijl herbouwd. Hiervan resteren de ronde hardstenen zuilen met maaskapitelen onder de rondboogarcades van het middenschip. Van 1634 tot 1851 was het een simultaankerk voor katholieken en protestanten. De middeleeuwse kerk werd in 1851 vervangen door de huidige neoclassicistische kerk.

Exterieur

 

Zuidzijde. Foto: augustus 2005

Absis. Foto: juni 2019

 

Toren aan de westzijde. Foto: augustus 2005

De mergelstenen toren is hoger gelegen dan de kerk zelf en is nog duidelijk 14^e-eeuws en is daarmee het oudste stenen bouwwerk van Eijsden. Het kerkhof is nog volledig ommuurd, oorspronkelijk om loslopend vee ervan te weren. In de jaren 80 van de vorige eeuw zijn een aantal 17^e-eeuwse grafkruisen in de muur ingemetseld.

 

De kerktoren is alleen vanuit de kerk toegankelijk. De spits van de toren heeft een eiken dakstoel, vermoedelijk uit de 17^e eeuw. In de muren zijn verschillende krulankers zichtbaar. De klok is gegoten in 1617 door Nicolas Brochard en Antonin Richault.

De bakstenen buitenmuren van de zijbeuken en de lichtbeuk dateren uit 1851 en worden doorbroken door rondboogvensters. Het driezijdig gesloten koor, ongeveer uit dezelfde tijd, is ook opgetrokken uit baksteen en heeft een hardstenen plint en onregelmatige hardstenen hoekblokken van een voorafgaand koor, wellicht dat uit 1508. Het bevat twee eenvoudige spitsboogvensters.

Interieur

Zicht op het priesterkoor. Foto: augustus 2007

Zicht op de zangtribune. Foto: augustus 2007

Het interieur wordt in het middenschip gedekt door een gestukadoord tongewelf en door vlakke zolderingen in de zijbeuken. Tot de inventaris behoort een barok hoofdaltaar met geschilderd altaarstuk uit de 2e helft van de 17e eeuw, dat afkomstig is uit de St. Maartenskerk te Luik. Verder is er onder meer een preekstoel uit ca. 1800.

Altaarstuk, Maria, Johannes en Maria Magdalena onder het kruis. Foto november 2010

Bron: Monumenten in Nederland: Limburg, Waanders Uitgevers, Zwolle en Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.

Voor bedevaart H. Egidius zie hier.

Orgel

Foto: november 2010

Het rond 1860 door Pereboom & Leijser (Maastricht) geplaatste orgel is nadien enkele malen gewijzigd, doch in 1979 weer grotendeels in de oorspronkelijke staat gebracht.

 

                                Manuaal                                                                             Pedaal

                                Bourdon D 16’                      Flûte 4’                                  aangehangen

                                Montre 8’                             Doublette 2’

                                Bourdon 8’                           Fourniture II

                                Flûte traverse D 8’              Trompette 8’

                                Prestant 4’

(literatuur : Het historische orgel in Nederland, deel VIII, blz.103)

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht).