HOME
ZOEKTIPS
LINKS en LITERATUUR
ORGELS
LAATSTE WIJZIGINGEN
OVER ONS
DONATIES


LAATST BIJGEWERKT OP 13-03-2024

Augustinus

Ga naar de site van de patroonheilige
Ga naar site van het gebouw c.q. de parochie
 
Parochie/kerkgemeente: H. Augustinus
Dekenaat/kerkverband: Sittard
Soort gebouw: Parochiekerk
Plaats: Elsloo
Gemeente: Stein
 
Adres: Op de Berg 9
Postcode: 6181 GT
Coördinaten: x: 181176, y: 328825
 
Rijksmonumentennummer: 34875 Code: 6181GT-00009-01 Grafkapel: 34876 Code: 6181GT-00009--02
Kadastrale gegevens: Elsloo C 3071 Grafkapel: Elsloo C/1294
 
Architect(en):
 
Kunstenaar(s):
 
Huidig gebruik: R.K. Kerk

Foto: juni 2005

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

R.K. Kerk, gebouwd door Dumoulin, 1848-1849. Driebeukig gebouw met westtoren. Tot de inventaris behoren o.a.: Twee barokke zijaltaren, XVIII; Communiebank, XIXa, doopvont, plm 1200. Orgel met Hoofdwerk, Positief en vrij Pedaal, in 1874-'76 gemaakt door Pereboom en Leyser, met galerij, plm 1800 (werk XVIII); vijf houten portalen, midden XIX. Biechtstoel; oude houten beelden. Verder zeven hardstenen grafkruisen, XVI-XVII, en grafstenen uit 1833 en 1838. Klokkenstoel met gelui bestaande uit een klok van J. van Venlo, 1484. diam. 106 cm en twee moderne klokken. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, 1938, elektrische aandrijving. (Datum: 21-02-1967).

Grafkapel: Op het kerkhof een neo-romaanse grafkapel 1849. (Datum: 21-02-1967)

Ruimtelijke Context

De H. Augustinuskerk ligt op het hoogste punt van de oude dorpskern van Elsloo. Via een trap leidt een een smalle klinkerweg tussen twee oude huizen door en langs het goed onderhouden kerkhof naar de hoofdingang. Om de kerk is een kleine, parkachtige groenvoorziening.

Type

De Augustinuskerk is een niet-georiënteerde, drieschepige kerk met één zadeldak over drie schepen. De voorkant ligt op de zuidzijde en is voorzien van een vierkante toren met ballustrade, hoektorentjes en spits, die bijna geheel binnen het schip valt. Een ronde absis sluit de kerk af.

Bouwgeschiedenis

Van een parochiekerk in Elsloo wordt reeds gewag gemaakt in 1400. Er staan dan twee altaren. In 1485 zijn dat er inmiddels drie geworden. In 1667 gaf de pastoor een aantal van 400 communicanten op. De oude kerk van Elsloo uit 1459, toegewijd aan Onze Lieve Vrouw, werd in de jaren '40 van de 19e eeuw afgebroken. De huidige kerk werd 1848-'49 gebouwd naar plannen van J.H.J. Dumoulin. De klokkenverdieping van de toren werd in 1862 toegevoegd en bevat een door Johannes van Venlo gegoten klok (1484). In de oorlog, op 17 september 1944, werden toren en dak door granaatvuur flink beschadigd. Er hielden zich Duitse soldaten op die de toren als uitkijkpost gebruikten tegen de Engelsen, die vanuit België met rasse schreden naderden. Op 19 september kon in de kerk een mis worden opgedragen als dankzegging voor een gelukkige bevrijding. De kerk is in 1963-'65 gerestaureerd.

Exterieur

   Toren. Foto: juni 2005

De bakstenen kerk, ingezegend in 1849, heeft een hoge vierkante toren, waarin zich tevens de ingang bevindt. Boven de toegangsdeur is een timpaan met een tekst, die herinnert aan de inwijding. Links en rechts van aan de voorgevel staan beelden van respectievelijk St. Augustinus van Hippo, patroonheilige van Elsloo en van St. Gilles, de andere patroonheilige van het dorp. De ramen van de kerk zijn langwerpig met een ronde boog. De kerk heeft een met leien gedekt zadeldak. In de ronde absis bevindt zich een groot kruis. Buiten de kerk staan enkele 17e eeuwse grafkruisen.

Interieur

 

Zicht op het priesterkoor vanaf het oksaal. Foto: Harry Vrancken, Sweikhuizen, september 2011

 Collectie: Roy Jaspers

 

Zicht op de zangtribune. Foto: juni 2005

Het interieur wordt gedekt door gestukadoorde tongewelven. De kerk bezit een romaans doopvont (ca.1200), een triomfkruis met corpus (ca. 1500), een Anna-te-Drieën van de meester van Elsloo (ca.1525, door J.J.M. Timmers als afkomstig uit de Munsterkerk van Roermond beschreven) en beelden van St. Barbara (ca. 1500) en St. Catharina (ca. 1525). Tot de inventaris behoren verder biechtstoelen (ca. 1700) uit de voormalige Jezuïetenkerk te Roermond, twee barokke zijaltaren (eerste helft 18e eeuw), afkomstig uit de Munsterkerk te Roermond en een mogelijk door Mathias Soiron ontworpen preekstoel in Lodewijk XVI-stijl (ca. 1800) uit de St. Servaaskerk te Maastricht.

Bronnen:

Monumenten in Nederland: Limburg, Waanders Uitgevers, Zwolle en Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist

Geïllustreerde Beschrijving; Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Zuid-Limburg (plaatsnamen A-K), Van Agt, 1962 (met dank aan D.J.K. Zweers, bouwhistoricus).

Met betrekking tot het altaar merkt Dr. H.H.D. Achten, pastoor van de St. Augustinus in Elsloo en de St. Jozef in Meers het volgende op: het altaar in de kerk is in 1847 gebouwd voor de kerk van Berlicum en vandaar in 1920-er jaren verhuisd naar de St. Jozefkerk (Auwe Stiene) in Maastricht (Kesselkade). In 1998 heb ik zelf dit altaar verplaatst naar Elsloo.

Met betrekking tot het imposante altaarstuk in de kerk merkte de heer Zweers eerder op:

Bij tijd en wijle beluister ik tijdens een concert in de Sint-Augustinus van Elsloo het fraaie orgel. Voldoende gelegenheid om het imposante hoofdaltaar te bekijken. De indruk dat dit altaar ooit is gewijzigd laat me niet los. Onlangs vernam ik van de heer R. Sluypers aldaar dat dit altaar in het recente verleden vanuit de Sint-Augustinus in Maastricht naar Elsloo is gekomen en dat het zonder wijzigingen kon worden geplaatst. Toch vraag ik me af of dit altaar is gewijzigd. Ik meen een sleutel te hebben gevonden in de 'Geïllustreerde Beschrijving; Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Maastricht (Van Nispen tot Sevenaer, 1926-1953). Daar staat op p. 153 te lezen dat het altaar uit XVIIIc (derde kwart 18e eeuw) dateert en afkomstig is uit Hulsberg. De nadere omschrijving aldaar stemt overeen met wat we thans te Elsloo zien. Wellicht dat dit altaar bij verplaatsing van Hulsberg naar Maastricht is veranderd. Deze these van de heer Zweers is echter weerlegd door Dr. H.H. D. Achten (zie hierboven). De opmerking van de heer Zweers zou kunnen slaan op op het altaar dat na 1897 geplaatst is en in de 1960er jaren vernield werd.

Orgel

In het kerk.archiel (“fundatien”) is reeds in 1814 sprake van een “jaargetijde met orgel”; zowel in 1780 als in 1812 is daarentegen sprake van jaargetijden “zonder orgel”; dit laatste zou erop kunnen wijzen dat de kerk toen reeds over een orgel beschikte, anders zou een dergelijke toevoeging geen zin hebben); de overlevering wil, dat de kerk eind 18e eeuw de beschikking kreeg over het orgel van de Sint Servaaskerk te Maastricht (??); in 1874/76 plaatsten Pereboom & Leijser (Maastricht) een nieuw orgel met gebruikmaking van de bestaande kas; in eerste instantie kwam in 1874 het “Grand’orgue” (hoofdwerk) gereed, terwijl in 1875 het “Positif” volgde en in 1876 het “Pédale”

 

Grand’orgue                         Positif                                  Pédale

Bourdon 16’                         Bourdon 8’                           Montre 16’

Montre 8’                             Salicional 8’                          Flûte 8’

Flûte 8’                                 Mélophone 8’                       Bombarde 16’

Viola di Gamba 8’                 Flûte traverse D 8’             

Bourdon 8’                           Prestant 4’

Prestant 4’                           Flûte 4’

Flûte 4’                                 Dolcé 4’

Doublette 2’                         Basson 8’

Fourniture III

Cornet D V

Trompette B/D 8’

Clairon 4’

(literatuur: Het historische orgel in Nederland, deel X, blz.142)

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)

Verder staat er nu links voor in de kerk het gewijzigde Verschueren-orgel dat eerder in de gesloopte O.L.Vrouw van de Wonderlijke Medaille in Beek stond.

Het koororgel van de St. Augustinuskerk Elsloo (Bron: katholiekelsloo.nl en Jo Canten, Sittard)

Op de loge boven de sacristie (rechts) staat het koororgel, dat als hoofdorgel van 1959 – 1998 dienst heeft gedaan in de Mariakerk, Dorine Verschureplein. Met de plaatsing van een ”nieuw” orgel aldaar, werd bovengenoemd orgel naar de St. Augustinuskerk overgeplaatst door een aantal vrijwilligers. Het front werd voorzien van een middenveld.

 

Het klavier (C – g”’) en pedaal (C – f’) in het orgel, werd in een losse speeltafel gemonteerd en d.m.v. een veel-aderige kabel in de linker zijbeuk van de kerk geplaatst.

De dispositie van dit Verschueren-orgelMignon” bestaat slechts uit twee basisregisters, verdeeld over bas- en discant: Prestant 4’ en Bourdon 8’.

Door het ”unit-systeem” heeft het orgel de volgende dispositie:

Manuaal:       Prestant      8’ = van C – B: Bourdon 8’, overige: Prestant 4’.

Octaaf        4’ = Prestant 4’.

Doublette   2’ = van C – g”: Prestant 4’, overige: uitbreiding.

Bourdon     8’ = Bourdon 8’.

Fluit            4’ = C – g” Bourdon 8’, zonder groot octaaf, overige: uitbreiding,

   allen in bas- en diskant.

 Pedaal:          Subbas      16’ = van C – B: akoestische bas: Bourdon 8’ en 51/3’, overige:

   Bourdon 8’.

Gedekt        8’            = Bourdon 8’.

Koraalbas    4’            = Prestant  4’.

De loges waren vroeger, tot 1905, de zitplaatsen van de familie De Geloes, de bewoners van Kasteel Elsloo. Vandaar ook de mooie eiken trap vanuit de bijsacristie naar de loge.

Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus
Augustinus