Gertrudis
Ga naar de site van de patroonheiligeParochie/kerkgemeente: | H. Getrudis |
Dekenaat/kerkverband: | Gulpen |
Soort gebouw: | Parochiekerk |
Plaats: | Geertruid St. |
Gemeente: | Eijsden-Margraten |
Adres: | Eindstraat 2 |
Postcode: | 6265 AC |
Coördinaten: | x: 181601, y: 311809 |
Rijksmonumentennummer: | 34688 Code: 6265AC-00002-01 |
Kadastrale gegevens: | Sint Geertruid B 589 |
Architect(en): | |
Kunstenaar(s): | |
Huidig gebruik: | R.K. Kerk |
Zuid-oostzijde met de grafkapel van de heren van Libeek uit de 16e eeuw. Foto: augustus 2005
Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg
R.K. KERK, schilderachtig gelegen op een verhoogd terrein, is geheel van mergel. Koor en driebeukig schip uit de 15e eeuw; toren 14e eeuws. Hoofdaltaar, 1644. Zijaltaar XVII B. Eenklaviers orgel van onbekende maker, midden 18e eeuw gemaakt (zie voor informatie over orgel beneden). Klokkenstoel met klok van N. Legros, 1761, diam.
Ruimtelijke context
De kerk ligt op een kerkheuvel in aan de rand van het dorp langs de weg Banholt-Gronsveld. Links voor de kerk gaat een afslag langs het Savelsbosch richting Moerslag. Rond de zuid- en oostkant ligt een keermuur van mergel. Om de kerk ligt het kerkhof.
Type
Driebeukige kerk met romaanse, gotische en classistische kenmerken, die de bouwgeschiedenis accentueren. Aan de westkant ligt de ongelede toren met ingesnoerde spits, aan de oostkant een driezijdig gesloten koor.
Bouwgeschiedenis
Van de 11e-eeuwse basicale kerk zijn enkele muurresten bewaard gebleven. Rond 1300 werd de mergelstenen toren opgetrokken en een eeuw later kwamen het schip en het gotische koor tot stand. In de 15e eeuw zijn de huidige zijbeuken toegevoegd. In de 16e eeuw kwam aan de zuidoostkant de scheefgebouwde grafkapel van de heren van Libeek tot stand. In 1619 volgde aan de zuidzijde van de toren de doopkapel. In 1700 werden de zijbeuken zodanig verhoogd dat een hallenkerk ontstond. Ook kwam toen de huidige kap tot stand. In 1836 en in 1988 vonden grote renovaties plaats, getuige ook het inschrift op de latei boven de ingangsdeur. Zo werd in1836 de ingang aan de westtoren gerealiseerd. In 1956-'57 vond eveneens een grote restauratie plaats onder leiding van J. Huysmans. Daarbij werd het interieur ontpleisterd en gedekt door een vlak balkenplafond.
Exterieur
Zuidzijde met toren en doopkapel. Foto: augustus 2005
Noordzijde met toren. Foto: augustus 2005
Toren aan de westzijde. Foto: augustus 2005
De kerk, helemaal in mergel opgetrokken, heeft een zadeldak over de drie beuken, dat met leien is gedekt.
Interieur
Bron: De Monumenten van Geschiedenis en Kunst in Zuid-Limburg, deel 1
In de scheibogen is breuksteenwerk te zien van de 11e-eeuwse kerk. De grafkapel is gedekt door een stuukplafond met alliantiewapen uit 1717. Tot de inventaris behoren een gotische Anna-te-Drieën uit de 15e eeuw, een Johannes de Evangelist uit het einde van de 15e eeuw, een drieluik met afbeeldingen uit het leven van Johannes de Doper uit het einde van de 16e eeuw een laat-maniëristisch zijaltaar uit 1644. Twee panelen van een rococo-communiebank resteren ook nog.
Bron: Monumenten in Nederland: Limburg / Waanders Uitgevers, Zwolle en Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist
De glas-in-loodramen in de kerk zijn van de hand van Jean den Rooijen, atelier voor glasschilderkunst in Roermond en dateren blijkens het kasboek van de kerk uit 1912.
Orgel
In 1844 plaatsten Gebr.Schauten (Jüchen, D) in deze kerk voor rekening van de gemeente een een-manuaals orgel met aangehangen pedaal; in 1860 verbood het kerkbestuur de organist heel nadrukke-lijk “bekende liedjes, toneel-, opera- en militaire muziek te spelen omdat dit strijdt met den eerbied en ingetogenheid welke men aan den dienst Gods verschuldigd is”; laatstelijk is het orgel in 1985 gewij-zigd (in eigen beheer).
Manuaal Pedaal
Bourdon D
Montre
Bourdon
Gambe D
Prestant B/D
(literatuur : Het historische orgel in Nederland, deel VI, blz.208)/
Bron : G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)
Parochiegeschiedenis
De kerk van St. Geertruid is eveneens uitgebreid beschreven en van illustraties voorzien in 'De Monumenten van Geschiedenis en Kunst in Zuid-Limburg/'sGravenhage- Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf, 1962
Daarin staat o.a. te lezen, dat de kerk in 1222 werd afgescheiden van de parochie van Breust en tot afzonderlijke parochiekerk werd verheven. Tot 1794 stond ze onder patronaat van het kapittel van St. Maarten te Luik.