O.L. Vrouw Tenhemelopneming (Basiliek)

Westgevel met daarnaast de kapel van de Sterre der Zee. Foto: juni 2004

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

O.L. VROUWEKERK, voormalige kapittelkerk thans parochiekerk. Westbouw, X, verhoogd XIId. Driebeukig schip XII, overwelfd XVIII. Dwarspand, grotendeels XII, overwelfd XV. Koor met omgang en galerij XIId, met opmerkelijke romaanse kapitelen. Onder koor een kruising en krocht. Portaal ten noorden van de westbouw XIIIa, verbouwd XV. Daarachter kapel van O.L. Vrouwe Sterre der Zee, XV. Kloostergang met rijk traceerwerk, XVI A. Vroegere kapittelzaal tegen de noordelijke dwarsarm, thans sacristie. Ten oosten daarvan de ST. Annakapel, XIII. Vier romaanse reliefs zijn naderhand ingemetseld in de wanden van het noordportaal. In de zuidbeuk een mensa op een romaans zuiltje met gebeeldhouwd kapiteel en basement. Laatgotisch koperen doopvont. Hoogaltaar en biechtstoelen, XVIII B. Lodewijk XIV-preekstoel uit 1721. Communiebank, XVIII A. Van oorsprong drieklaviers orgel met vrij Pedaal, in 1652 gemaakt door A. Severin. In de 19e eeuw ingrijpend verbouwd door J. Binvignat, Merklin en Schutze en Pereboom en Leyser. In 1984 werd een nieuwe kas voor het Rugwerk gemaakt. Klokkenstoel met gelui bestaande uit twee klokken van F.A. Gaulard, 1841/42, diam. resp. 126 cm en 78 cm. (Datum: 30-061966)

Ruimtelijke context

De basiliek ligt in het hartje van Maastricht, niet ver van de Maas. Voor de kerk ligt het druk bezochte O.L.Vrouweplein.

Type

Driebeukige romaanse kruiskerk met zwaar westwerk, grotendeels opgetrokken in kolenzandsteen.

Geschiedenis

De kerk uit de 11e eeuw ligt bij of op de plaats van een nog oudere kerk. Er wordt al melding van een kerk op deze plaats gemaakt in de 9e eeuw. Vanaf de 11e eeuw tot 1797 was er een kapittel aan de kerk verbonden. Tussen 1887 en 1917 is de kerk door vader en zoon Cuypers ingrijpend gerestaureerd. Daarbij zijn alle laat-gotische en renaissance wijzigingen, die het gebouw in het verleden onderging, verwijderd. Enkele verdwenen romaanse delen werden geconstrueerd. De middeleeuwse bekappingen werden bij een restauratie in 1965-'66 grotendeels vernieuwd.

Basiliek

 De kerk werd in 1933 als vierde kerk in ons land tot basiliek verheven door paus Pius XI. Voor meer informatie hierover zie: Hugo Kolstee: Alle kathedralen en basilieken van Nederland, Berne Media Gids, 2019.

Exterieur

Foto: juli 2007

Het zware westwerk van de kerk is al van ver te zien en domineert dit deel van de stad.

Absis. Foto: juni 2004

Interieur

Zicht op het prietserkoor. Foto: Job van Nes, december 2002

Zicht op de zangtribune. Foto: juli 2007

(Voor een plattegrond met beschrijvingen zie Sterre der Zee ). Het interieur van de O.L.Vrouwebasiliek is erg donker vanwege de kleine romaanse glas-in-loodramen.

Kapel Sterre der Zee

Foto: juli 2007

Naast de kerk ligt de zeer druk bezocht kapel vanm Maria, Sterre der Zee. Er zijn altijd mensen en er brandt een zee van kaarsjes. Zie verder: Sterre der Zee

Orgel

Reeds in de 13^e eeuw (of vroeger) beschikte deze toenmalige kapittelkerk over een orgel, dat blijkens het “Liber Ordinarius” gebruikt werd “in omnibus duplicibus et triplicibus festis in vesperis et in missa” (op alle feestdagen zowel tijdens de mis als tijdens de vesper); in 1651 plaatste Andries Severijn (Luik, B) het huidige driemanuaals orgel; van 1804 tot 1837 deed het dienst in de naastgelegen parochiekerk (H.Nicolaas); het werd meermalen gewijzigd (1830 – Binvignat; 1852 – Merklin & Schütze; 1880 – Pereboom & Leijser; 1963 – Flentrop); de huidige opzet – ten dele gebaseerd op de oorspronkelijke toestand – kreeg het in 1984 tijdens de restauratie door Flentrop (Zaandam).

(Literatuur: Het historische orgel in Nederland, deel I, blz.150)

Bron:  G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)

Positif                               C-g'"

• Bourdon                  8'
• Prestant                  4'
• Flûte à Chéminée    4'
• Nasard                    3'
• Quart de Nasard     2'
• Tierce                      1 3/5'
• Larigot                     1 1/3'
• Fourniture                III
• Cymbale                   II
• Cromorne                 8'

Grand Orgue                    C-g'"

• Bourdon                   16'
• Montre                      8'
• Bourdon                    8'
• Viola di Gamba          8'
• Prestant                   4'
• Flûte                         4'
• Nasard                     3'
• Doublette                 2'
• Tierce                       1 3/5'
• Cornet                      IV
• Fourniture                IV
• Cymbale                   III
• Trompette                8'
• Clairon                     4'
• Voix Humaine           8'

Echo                                C-g'"

• Bourdon                   8'
• Prestant                   4'
• Doublette                 2'
• Flagélot                    1'
• Cornet                      III
• Châlumeau               8'

Pédale                              C-f'

• Soubasse                  16'
• Flûte                          8'
• Flûte                          4'
• Bombarde                  16'
• Trompette                  8'
• Clairon                       4'

• Accouplement Positif - Grand Orgue
• Tirasse Pédale - Grand Orgue
• Tirasse Pédale - Postif
• Tremblant forte
• Rossignol

Bron: Uitgave Orgelfestival Limburg 2005 (SOL)

In 1996 plaatste Flentrop ook een verplaatsbaar positief op het priesterkoor.

                               Bourdon B/D 8’                   Doublette 2’             Voix humaine 8’

                               Prestant 4’                         Sifflet 1’                    Cromorne B/D 8’

                               Flûte B/D 4’

Bron:  G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht).

Verder kreeg de kerk een orgel uit het Gemeentehuis. Dat staat nu links op het altaar. Bron: Jo Canten, Sittard.