Cunibertus
Ga naar de site van de patroonheiligeParochie/kerkgemeente: | H. Cunibertus |
Dekenaat/kerkverband: | Gulpen |
Plaats: | Wahlwiller |
Gemeente: | Gulpen-Wittem |
Wijk: | Parochiekerk |
Adres: | Oude Baan 23 |
Postcode: | 6286 BD |
Coördinaten: | x: 193756, y: 313521 |
Rijksmonumentennummer: | 41953 |
Kadastrale gegevens: | Wittem B 6091 |
Architect(en): | |
Kunstenaar(s): | |
Huidig gebruik: | R.K. Kerk |
Foto: oktober 2007
Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg
R.K. KERK; eenbeukig schip van kalksteen, XII, in 1628 verhoogd in baksteen; koor uit 1643 in 1936 vergroot; bakstenen westtorentje, 1645 of later. Doopvont, 1628. Grafkruis, 1686. (Datum: 24-01-1967).
Ruimtelijke context
Het schitterende kerkje ligt in het dorp Wahwiller, van de dorpsweg (Oude Baan) gescheiden door een kerkhof.
Type
De Cunibertuskerk is een eenbeukige kerk met een toren aan de westkant en een verlaagd koor aan de oostkant. Tegen de toren is nog een kleine narthex van kalksteen gebouwd. De kerk heeft twee dwarsbeuken van kalksteen.
Bouwgeschiedenis
Foto: Leo Van Loo, oktober 2017
De geschiedenis van de kerk in Wahlwiller gaat ten minste terug tot de 11e of 12e eeuw. Maar het is aanemelijk dat er reeds veel eerder iets van een kerkgebouw heeft gestaan. De keuze van de patroonheilige, de H. Cunibertus (590-663), die 40 jaar bisschop was van Keulen, doet vermoeden dat er wellicht al zijn tijd een voorloper van de huidige kerk heeft gestaan.
Delen van de huidige kerk dateren als gezegd uit de 11e of 12e eeuw. In de 17e eeuw verkeerde de kerk in een hopeloze toestand en vond er een ingrijpende vernieuwing plaats. Zo werden toen o.a. de toren en het schip gebouwd of herbouwd. Een eeuw later dreigde het dak opnieuw in te storten en vond er een nieuwe restauratie plaats onder frater Johannes Goblet. In 1860 werd een sacristie toegevoegd aan de kerk. In 1909 werden bij eenrestauratie de romaanse vensters aangebracht en werden de gewelven verlaagd, waardoor de zoldering aan het oog werd onttrokken. In 1938 werden twee zijbeuken toegevoegd met vreemd genoeg gotische ramen.
De geschiedenis van de kerk werd 'wereldgeschiedenis', toen direct na de oorlog de kerk op voorspraak van pater drs. G.L. Mathot uit Wittem geheel beschilderd werd door Aad de Haas. Conservatieve critici, die in de oorlog zeker wat betreft hun visie op kunst partij hadden gekozen voor de Nationaal-Socialisten, veroorzaakten zo'n rel, dat de kruiswegstaties van Aad de Haas in 1949 op aandrang van het Vaticaan door bisschop Lemmens verwijderd werden en in het Bonefantenmuseum terecht kwamen. Bij de restauratie van 1979-1980 zijn ze gelukkig weer teruggeplaatst. De laatste restauratie is o.a. te danken aan pastoor J. Debets en een daadkrachtig kerkbestuur, die de nodige fondsen bij elkaar wisten te krijgen. Inmiddels was ook het bisdom overtuigd van de waarde van de werken van Aad de Haas en steunde ze de restauratie van harte. De restauratie van de schilderingen van Aad de Haas werd verricht door restaurateur Schoonekamp uit Amsterdam en enkele medewerkerkers, de architectonische restauratie door architectenbureau Mertens uit Hoensbroek.
Literatuur: Cor Bertrand: Rehabilitatie van een omstreden kerk. Eigen uitgave.
Jos Hamers ontwierp voor deze kerk het altaar, de ambo en de glazen deur tussen kerk en voorportaal.
Exterieur
Zuidzijde. Foto: juli 2005
De kerk, opgetrokken in kalksteen en baksteen heeft ramen met ronde bogen in het schip en ramen met gotische spitsbogen in de later, in 1938 aangebouwde dwarsbeuken. De kerk zelf en de toren zijn opgetrokken in kalksteen en baksteen. Aan de zijmuren zijn duidelijk ijzeren ankers waarneembaar.Schip en dwarsbeuken hebben een met leien gedekt zadeldak.
Interieur
Zicht op priesterkoor. In de boog de apocalyptische ruiters met het Lam Gods. In het koor de kruisiging. Foto: november 2005
Kruiswegstaties van Aad de Haas aan de linkerzijde. Foto: november 2005
De kerk wordt betreden via de narthex. Het schip is opgedeeld in twee traveeën, die beide een gewelf hebben met kruisribben. Het interieur is lager dan het exterieur doet vermoeden. Het koor wordt via een boog gescheiden van het schip. De kerk is volledig door Aad de Haas beschilderd. Ook de beroemde kruisweg van Aad de Haas is hier te bewonderen. Zie hiervoor ook deze site.
Aad de Haas vervaardigde een op panelen geschilderde kruisweg in 16 staties in plaats van de gangbare 14. Dat kwam praktisch beter uit want hij kon zodoende steeds 4 staties in een travee plaatsen. Maar de toevoeging van een statie an het begin en aan het einde had ook een diepe betekenis. Aan het begin voegde de Haas het verraad van Judas toe. Direct na WOII, waarin verraad zo'n afschuwelijke rol had gespeeld, een belangrijke toevoeging. Aan het einde voegde hij de verrijzenis toe. De kruisweg eindigde voor de Haas niet met de graflegging maar met de triomfantelijke verrijzenis van Christus. Het doel van de hele kruisweg van Jezus was juist zijn verrijzenis en de overwinning op het kwaad, ook op het kwaad van WOII. De Haas liet de kruisweg niet links, zoals gewoonlijk, beginnen maar rechts. Zodoende vangt de verrijzenis het licht, dat door de zuidramen naar binnenviel. Het werk van de Haas is vol symboliek en vooral ook zeer poëtisch.
Zicht op de zangtribune. Foto:november 2005
Zie verder ook: http://www.rijckheyt.nl/sjablonen/rijckheyt/pagina.asp?subsite=100&pagina=387