Kerk ook bekend als bedevaartsplaats voor de H.Gerardus

Kerk met klooster. Foto juni 2005

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

R.K. KERK, gebouwd 1729-'33 door J.C. Schlaun als Capucijnenkerk; voorgevel 1895; koepelkapel 1850; hoofdaltaar, midden XIX, twee zijaltaren, midden XVIII orgelgalerij XVIIIb. Eikenhouten klokkenstoel, 1854, met gelui bestaande uit drie moderne klokken. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, 1939, voorzien van elektrische opwinding. (Datum: 24-01-1967).

Locatie

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg mbt Redemptoristenklooster

Onder nummer 506470 is ook het bijbehorende Redemptoristenklooster een Rijksmonument met de volgende redengevende omschrijving (waarin aanvullingen mbt de kerk):

 

Inleiding

 

In een traditioneel-ambachtelijke stijl met eclectische invloeden omstreeks 1894 naar een ontwerp van architect Johannes Kayser gebouwd KLOOSTER. Het huidige klooster werd na afbraak van het oude gebouwd omstreeks 1894. De KERK uit 1729-'33 kreeg een nieuwe façade waardoor de frontgevel een symmetrische indeling kreeg. Het klooster werd in 1938 vergroot naar een ontwerp van architect Jos Wielders te Sittard. In 1961/1962 werd aan de noordkant de Gerarduskapel naar ontwerp van de architect J. Petit uit Heerlen gebouwd. De vergroting uit 1938 en de diverse naoorlogse aan- en bijbouwen zijn uitgesloten van bescherming, evenals de gebouwen aan de westzijde van de kloosterkerk. De kloosterkerk geniet reeds rijksbescherming. Het klooster is in 1993/1994 geheel gerenoveerd. Tijdens deze renovatie zijn er in de voor- en achtergevel aluminium kozijnen met draairamen aangebracht in een wit gemoffelde uitvoering en bezet met isolatieglas; voegwerk en hemelwaterafvoeren aan de voorgevel zijn vervangen.

Omschrijving

Het halfvrijstaande kloostercomplex heeft een rechthoekige plattegrond en telt vier bouwlagen en een zolderverdieping. De schilddaken en zadeldaken zijn gedekt met mulden pannen. Linker frontgeveldeel met de entree van de kloosterkerk iets vooruitspringend en uitlopend in een topgevel. Deze entree met een rechthoekige houten deur in een rondboogvormige omlijsting en rondboogvormig geleed bovenlicht in glas-in-lood. Hierboven een groot rondboogvormig glas-in-lood venster deels met rozetvormige tracering. Dit venster wordt geflankeerd door twee beelden op een sokkel onder een baldakijn. De kerk werd gebouwd naar een ontwerp van architect Johann Conrad Schlaun uit Münster (Duitsland). In het interieur een centrale vierkante schipruimte met grote halfronde vensters aan weerszijden. De overwelfde koorpartij en het portaal sluiten hierbij aan met rondingen en hebben eveneens een vierkante plattegrond. De inrichting maakt een barokke indruk dankzij de pilasterversieringen, de zijaltaren en de beelden. De kerk werd omstreeks 1850 uitgebreid met een ronde koepelkapel.

Zicht op het priesterkoor. Foto: april 2017

Zicht op de zangtribune. Foto juni 2005

Van het INTERIEUR van de KERK zijn onder meer van belang: houten beelden uit de 17 de eeuw van Onze-Lieve-Vrouw en Sint Josef op de zijaltaren; Classicistisch hoofdaltaar uit het midden van de 19 de eeuw; orgelgalerij uit de tweede helft 18 de eeuw ; twee zijaltaren midden 18 de eeuw en kruiswegstaties uit de 18 de eeuw.

Het rechter frontgeveldeel van het klooster eveneens licht vooruitspringend en uitlopend in een topgevel met hierin een groot rondboogvormig venster gedeeld door een geprofileerd doorlopend schoorsteenkanaal. Overige frontgevel met rechthoekige aluminium  vensters en segmentboogvormige en rechthoekige houten deuren. Reeks dakkapellen met zadeldakjes. Klokkenstoel met gelui bestaande uit een klok van Petit en Fritsen, 1854, diam. 80 cm en twee moderne klokken. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, 1939, voorzien van elektri-sche opwinding.

Van het INTERIEUR van het KLOOSTER zijn onder meer van belang de kloosterbibliotheek met houten vloer en houten boekenstellingen. De hoogte van de bibliotheek loopt nagenoeg over drie verdiepingen van het klooster en is op twee bouwlagen vanuit het klooster te betreden. Er zijn twee boven elkaar geplaatste galerijen onderling door middel van vier open houten spiltrappen verbonden en het geheel overkluisd met een houten neo-gotisch tongewelf. Open houten spiltrappen naar de galerijen, die voorzien zijn van houten balustraden. De galerijen zijn opgehangen aan de gevels en wanden, aan de voorzijde met stalen stangen aan de trekstangen van de kapconstructie.    

Kloosterbibliotheek. Foto: april 2006

In de grote refter: vloer deels in Namense steen en deels in hout; langs de wanden houten lambrizering. Indeling interieur behoudens de recente renovatie nog intact.

Bijzonderheden: in de achtergevel van het klooster een toegangstrap naar onder het klooster gelegen grafkelder bestaand uit twee rechthoekige ruimtes: rondboogvormig poortje; trap met hardstenen treden; in de wanden grafnissen deels voorzien van memorieplaten; toegang naar de tweede, kleinere ruimte met hardstenen omlijsting; tegelvloeren; gewelfde plafonds.

Waardering:

Het Redemptoristenklooster bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een culturele en geestelijke ontwikkeling. Het klooster bezit architectuurhistorische waarde wegens het belang voor het oeuvre van de architecten Johann Conrad Schlaun en Johannes Kayser, de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp, de bijzondere materiaalbehandeling en detaillering en de ornamentiek. Het object is tevens van bijzondere betekenis wegens de situering verbonden met de ontwikkeling van dit deel van Wittem en voor het aanzien van dit deel van de gemeente. Het klooster en met name de kerk en de bibliotheek zijn van algemeen belang wegens de architectonische gaafheid van ex- en interieur en de hoge mate van functionele zeldzaamheid. (Datum: 16-12-1996).

Atelier J. W. Ramakers & Zonen leverde het triomfkruid in de bibliotheek.

 

Ruimtelijke context

De kerk bestaat feitelijk uit twee kerken, een oude en een nieuwe. Ze maakt deel uit van het complex van de Paters Redemptoristen, dat langs de doorgaande weg naar Wijlre ligt. Langs de nieuwe kerk loopt de doorgaande weg naar Eijs. Tegenover kerk en klooster, aan de overkant van de weg, ligt een grote parkeerplaats voor de talrijke bedevaartgangers.

Bouwgeschiedenis

Foto juni 2005

Exterieur

Oude kerk met deel klooster. Foto juni 2005

De 'oude' kerk ligt geheel ingesloten tussen het kloostercomplex en de 'nieuwe' kerk aan de westzijde. Men ziet slechts de smalle voorgevel in rode baksteen en de boven de kerk uitstekende klokkentoren, die een uivormige barokke koepel draagt. Beelden van de twee kerkpatronen, Johannes Nepomuk en Alfonsus de Liguori, opgesteld onder een gotisch baldakijn, sieren de voorgevel.

Nieuwe pelgrimskerk met Gerarduskapel. Foto juni 2005

De nieuwe kerk is aan de voorzijde opgetrokken in gelige baksteen, terwijl ze zijkant aan het westen voornamelijk bestaat uit beton en glas.

Interieur

Oude kerk

 

Priesterkoor met op de triomfboog schilderingen van Charles Eyck. Foto juni 2005

Zicht op de zangtribune. Foto juni 2005

De kerk bestaat uit drie kruiselings overwelfde geledingen, waarvan het middenstuk het grootst is. In de beide versmallingen naar het priesterkoor bevindt zich een nis met een zijaltaar. De zijaltaren worden boven met elkaar vebonden met een halfronde triomfboog. De drie nog oorspronkelijke altaren uit de oudste periode van de kerk zijn geheel in barokke stijl vervaardigd. Elk der altaren draagt als bekroning, hoog boven de wolken en omgeven door jubelende engelen, een van de drie Goddelijke personen: de vader, Christus als het Lam Gods en de H. Geest. Op het hoogaltaar vervingen de Redemptoristen het oorspronkelijke schilderij van Johannes Nepomuk door een beeld van de stichter van de orde, de H. Alfonsus. Hij is weergegeven als gemijterde bisschop, in extase voor God. De vergulde groep beneden zijn een zinnebeeld voor de drie goddelijke deugeden: liefde (de pelikaan), een vrouw met kelk, hostie en kruis (het geloof) en een vrouw met anker (de hoop).

Het meest opvallend in de kerk zijn echter de schilderingen van Charles Eyck. Het thema van de schildering is de verkondiging van het woord Gods in alle tijden en aan alle volken.

Plafondschildering middenstuk van Charles Eyck. Links Franciscus Xaverius, onder St. Paulus, boven  Johannes Chrysostomos, patriarch van Constantinopel en rechts Alphonsus de Liguori, stichter der Redemptoristen. Foto juni 2005

Aan de rechterzijde van het middengedeelte van de kerk staat een groot beeld in Cararamarmer van Kardinaal van Rossum van de Italiaanse beeldhouwer Enrico Quattrini. Kardinaal van Rossum werd in 1879 in Wittem tot priester gewijd. Hij was de eerste Nederlandse kardinaal na de reformatie en later prefect van de Concregatie van de voortplanting van het Geloof (De Propaganda fide) in Rome.

Atelier J.E. Ramakers & Zonen leverde voor deze kerk de communiebank.

Nieuwe kerk (Pelgrimskerk)

De nieuwe kerk is in de vorm van een winkelhaak om de oude kerk heengebouwd. Daardoor hebben de vele gelovigen (er komen jaarlijks 200.000 pelgrims naar Wittem) een optimaal zicht op wat er op het koor geschiedt.

Rechterzijde. Het ontwerp van de glaswand is van professor J. Stassen uit Kerkrade. Foto juni 2005

Linkerzijde met zicht op het priesterkoor. Foto juni 2005

Orgel

Ter vervanging van het in 1849 door pater Rettler voor deze kloosterkerk gebouwde orgel, dat in 1895 verkocht werd, bouwden Gebr.Franssen (Roermond) in 1901 een nieuw orgel, dat in 1955 door Gebr. Vermeulen (Weert) werd gewijzigd.

Wittem – Redemptoristen (hoofdorgel)

 

                Hoofdwerk                            Zwelwerk                              Pedaal

                Bourdon 16’                          Vioolprestant 8’                    Subbas 16’

                Prestant 8’                            Bourdon 8’                            Octaafbas 8’

                Holpijp 8’                              Spitsgamba 8’                       Gedekt 8’

                Dwarsfluit 4’                         Fluit dolce 4’                          Koraal 4’

                Prestant 4’                            Zing.prestant 4’

                Quint 2 2/3’                          Nasard 2 2/3’

                Octaaf 2’                               Flageolet 2’

                Mixtuur IV                             Tertiaan II

                Trompet 8’                            Basson-hobo 8’

 

In de St.Gerarduskapel (dagkerk) bevindt zich sedert 2005 een uit particulier bezit afkomstig orgel.

Dispositie:   geen nadere gegevens voorhanden –

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht).