Foto: januari 2010

Ruimtelijke context

De kerk van O.L. Vrouw Maagd der Armen ligt op een ruim perceel aan een kruising van straten. De kerk is geen landschapsbaken en vormt geen centrum met andere collectieve voorzieningen. Voor de kerk ligt een pleintje.

Type

Georiënteerde bakstenen zaalkerk onder een zadeldak en met een ingesnoerd priesterkoor. De banken zijn axiaal opgesteld.

Bouwgeschiedenis

Huidige kerk

Na een geslaagde volksretraite in 1940 in de mijnwerkersbuurt De Steenberg groeide bij de bewoners het verlangen om een eigen kapel te stichten. In een lokaal van de kleuterschool werd een noodkapel ingericht waar een van de priesters van de Sint-Jansparochie ’s zondags de mis ging lezen. Tegen het einde van de oorlog was er zelfs een vaste priester, pater P. Franssen SMM, die dagelijks de mis celebreerde. Een aantal inwoners van De Steenberg zond in april 1946 een petitie aan de directie van Staatsmijnen met de vraag of Staatsmijnen niet voor een kapel konden zorgen, aangezien de kleuterschool het lokaal annex noodkerk dringend nodig was. Pater Franssen wendde zich in augustus van dat jaar eveneens tot de directie. De kapel was veel te klein, veel mensen moesten buiten de mis volgen. In de wintermaanden was dit geen houdbare situatie en Franssen vreesde geloofsafval. Ook hij vroeg om uitbreiding van de kleuterschool of een noodkerk. In 1948 achtte mgr. Lemmens de tijd rijp om De Steenberg, die inmiddels de mariale naam van ‘Mariagewanden' had gekregen, tot parochie te verheffen. J.B. Otten werd benoemd tot bouwpastoor. Angst voor communisme en socialisme, dat klaarblijkelijk nogal wat aanhangers had onder de bewoners van De Steenberg, heeft zonder meer meegespeeld in de overwegingen van de bisschop om tot stichting van een parochie en kerk over te gaan. Het kerkgebouw kwam tot stand in nauw overleg met Staatsmijnen in Limburg. Het kerkbestuur kocht in 1949 de bouwgrond van de mijn, die tevens een van haar hoofdtekenaars, ir. H. Akkermans, opdracht gaf tot maken van de bouwtekeningen. De eerste steen werd gelegd in juni 1949. Deken Custers van Schinnen zegende de kerk in op 18 december 1949, waarna mgr. Lemmens haar consecreerde op 23 juni 1951. In de kerk hangt sedert 1950 een schildering van O.L. Vrouw van Chestochowa en fungeert als bedevaartsoord voor de Poolse gemeenschap van Hoensbroek en omstreken.

Veranderingen

Klokkentoren. Foto: januari 2010

In 1957 werd in eigen beheer bij het koor een stalen klokkenstoel gebouwd. Naar aanleiding van de liturgische vernieuwingen werd in 1965 een plan gemaakt om het koor opnieuw in te richten. Het altaar zou verplaatst worden en de preekstoel verwijderd. Waarschijnlijk is toen alleen de houten preekstoel verdwenen. In 1983 werden de communiebanken verwijderd. In 1989 werd tegen de sacristie een aanbouw gerealiseerd waarin een toiletruimte en een berging ondergebracht waren. De zijkapel die met twee bogen in verbinding stond met het koor en het schip, is met gipsplaten afgescheiden en is thans als vergaderruimte in gebruik.

Bisschop Frans Wiertz heeft met ingang van 1 juli drie parochiekerken in Hoensbroek aan de eredienst onttrokken. Het betreft de kerk Onze Lieve Vrouw Maagd der Armen (van de gelijknamige parochie te Mariagewanden), de H. Jozefkerk (van de gelijknamige parochie te Passart) en de Christus Koningkerk (van de H. Montfortparochie te Hoensbroek-Zuid).  Over de verdere uitvoering van herbestemming van de kerk van Mariagewanden tot een devotiekapel wordt nog door het kerkbestuur van de Onze Lieve Vrouweparochie in overleg met het bisdom beslist.

Sinds 2013 staat de kerk op de gemeentelijke monumentenlijst. In een deel van de kerk is anno 2013 de voedselbank Hoensbroek gevestigd.

Exterieur

Foto: januari 2010

De hoofdingang van het, op het in rode baksteen uitgevoerde trasraam na, witgesausde kerkje ligt in een tegen de voorgevel van de kerk leunende voorbouw. De voorbouw springt ten opzichte van het schip in. Hij heeft een lessenaardak, dat evenals de overige daken afgedekt is met verbeterd Hollandse pannen. Voor de voorbouw staat een portaal, dat met een korfboog toegankelijk is. In het portaal hangt de dubbele houten deur van de hoofdingang en twee enkele deuren van de zijportaaltjes. In de topgevel van het portaaltje is een rondvenster aangebracht. De topgevel heeft kalkstenen aanzetstukken, waarboven het muurwerk uitgemetseld is. Kalksteen is ook gebruikt voor de sluitstenen van de ramen. De hoofdvorm van het portaaltje komt in een grotere schaal terug in de voorgevel van het schip. Terzijde van het portaal zijn twee kleine venstertjes aangebracht, de zijgevels van de voorbouw hebben elk een korfboograam. De voorgevel heeft vanwege de clocher-arcade de vorm van een tuitgevel. Ook hier zijn aanzetblokken verwerkt met uitmetselingen. Drie identieke spitsboogvensters doorbreken het muurvlak. De clocherarcade is afgedekt met een holwelvende kalkstenen plaat die bekroond wordt door een metalen bol met kruis. De zijgevels zijn symmetrisch opgezet. De biechtstoelen zijn ondergebracht in twee onder een lezenaardak staande uitbouwsels. Boven de biechtstoel bevinden zich drie kleine korfboograampjes. De gevels worden door zes schuinsaflopende steunberen geleed. Tussen de steunberen staat in elke travee een spitsboograam. Het rechtgesloten koor is lager en springt in ten opzichte van het schip. De zijgevels hebben spitsboogvensters. De achtergevel van het koor is blind en eindigt in een tuit die bekroond wordt door een metalen kruis. Dwars op het koor staan links en rechts respectievelijk een zijkapel, waarin tevens een zij-ingang is gemaakt, en de sacristie. Beide hebben een zadeldak. De sacristie is recent vergroot.

Interieur

Zicht op het priesterkoor. Foto oktober 2006

Zicht op de zangtribune

De kerk betredend via het voorportaal komt men uit onder de betonnen zangtribune. Deze staat op vier betonnen, Toscaanse zuilen. De twee middelste zuilen markeren het middenpad, dat tussen de twee bankenblokken door naar het priesterkoor leidt. De tribune heeft een houten balustrade en is bereikbaar via een betonnen spiltrap. Ter weerszijden van de portalen liggen twee devotiekapellen, die met een korfboog naar het schip geopend zijn. Achter in het schip bevinden zich tevens twee in de muur verwerkte biechtstoelen. De biechtstoelen zijn nog intact, maar niet meer in gebruik. De binnenmuren hebben een uit gele baksteen gemetselde plint. Daarboven is het muurwerk – evenals buiten – gewit. De spitsboogvensters hebben schuine neggen en van rode plavuizen voorziene afzaten. De betonnen sluitstenen zijn niet geverfd. Schip en koor heeft een open houten dakstoel. De Hollandse spanten steunen op betonnen sleutelstukken. Alle vloeren zijn belegd met Noorse kwartsiettegels. Het priesterkoor wordt door een spitsbogige triomfboog afgescheiden van het schip. Het koor ligt twee treden hoger dan het schip. Hier staat het vieringaltaar. Deuren leiden naar de voormalige zijkapel en de sacristie. Via een korfboog kan het kapelletje van de Zwarte madonna betreden worden, dat middels eenzelfde boogconstructie ook naar het schip toe geopend is. Een tweede triomfboog markeert het achterste deel van het koor waar, op een supedaneum het sacramentsaltaar staat. Het koor heeft een rechte sluitmuur. Onder de sacristie en het priesterkoor liggen ruime kelders.

(Bron: Dr A. Jacobs en Drs. A.A. Wiekart – Kerken na 1940. Inventarisatie en waardenstelling kerkelijke bouwkunst na 1940 –Roermond – Stichting Monumentenhuis Limburg, 2003).

Zie ook: http://www.rijckheyt.nl/sjablonen/rijckheyt/pagina.asp?subsite=100&pagina=352

Orgel

               Manuaal                                                                              Pedaal

                Prestant 8’                            Houtfluit 4’                            Subbas 16’

                Salicionaal 8’                         Doublette 2’

                Bourdon 8’                            Mixtuur II-III

                Octaaf 4’

 Bron:  G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)

Voor informatie over het Dekenaat Heerlen zie ook http://www.dekenaatheerlen.net/