Foto: juni 2009

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Driezijdig gesloten gotisch koor. Hardstenen bordestrap met ijzeren hek, 1817. Marmeren hoofdaltaar, XVIII A, met barokke retabel. Twee marmeren zijaltaren, XVIII A, met barokke retabel. Koorbetimmering in Lodewijk XVI-stijl. Communiebank, XIX A. Zwart marmeren doopvont in Lodewijk XV-stijl, met koperen deksel, XIX A. Hardstenen grafkruisen, ingemetseld in de kerkhofmuur, (1605, 1635, 1698).

Ruimtelijke context

De Aldegundiskerk staat aan de rand van het dorp aan een doorgaande weg. Voor de kerk liggen uitgestrekte weilanden, die naar de Maas leiden. De kerk vormt onopvallend het centrum van het verder wat verspreid liggende dorp. De toren is mede door de positie van de kerk op een kerkberg een landmark.

Type

De georiënteerde pseudo-basiliek met fronttoren is opgetrokken in baksteen en voorzien van spitsboog vensters en gewelven. Het axiale bankenplan wordt doorsneden door een middenpad, dat leidt naar het 18de-eeuwse altaar. Op basis van de aanwezigheid van het historische priesterkoor en de historische altaren is de kerk een rijksmonument. Tevens is de kerk een provinciaal monument.

Bouwgeschiedenis

Voorgangsters

De oudste vermelding van de kerk komt voor in een oorkonde uit 956. De oudste resten van de kerk werden gevonden bij de onderzoekingen in 1948. Het ging hier om paalgaten, die mogelijk tegelijkertijd met de stichting van een begraafplaats zijn ontstaan. Vermoed wordt, dat reeds voor 1000 hier een driebeukig houten kerkje zonder toren heeft gestaan. Deze kerk is na een brand opgevolgd door een stenen kerkje op een fundament van veldkeien met een zware toren aan de westzijde. Omdat er in de fundamenten veel restanten van Romeinse bouwmaterialen werden gevonden, werd verondersteld dat de fundamenten deels werden vervaardigd uit sloopmateriaal van Romeinse bouwwerken. Ondanks verschillen in de hoeveelheden resten werd aangenomen, dat de bouwperiode van de kerk en de toren dezelfde is geweest. Over het koor is minder bekend, omdat het huidige koor uit de 15de eeuw niet vernield werd door het oorlogsgeweld, zodat hier geen opgravingen konden worden verricht. Wel werd een versmalling in het schip gevonden, die kan wijzen op de aanwezigheid van een triomfboog, zodat een uitbreiding aan de oostzijde verondersteld mag worden. In de 15de eeuw werd tevens een sacristie aan de noordzijde van het koor gebouwd. Tijdens de opgravingen werd geconstateerd, dat de grond van de kerk bij iedere nieuwbouw werd verhoogd. Mogelijk is in verband met overstromingen hiertoe besloten. Rond 1750 schijnt de kerk bouwvallig te zijn geweest, reden waarom in de periode 1729-1764 onder pastoor Geradts een verbouwing is geweest, die volgens de parochiegids uit 1990 in renaissancestijl werd gedaan. Waarschijnlijk ging het om een opknapbeurt, waarbij barokke gepleisterde versieringen in de kerk zijn aangebracht. Tevens werden de nog steeds in gebruik zijnde altaren door deze pastoor in de kerk opgesteld. In de 19de eeuw werd de kerk te klein, reden om de oude kerk en de toren te slopen. Het priesterkoor bleef gespaard en onder pastoor Drummen werd de nieuwe (neogotische) kerk van Ketels in 1871 in gebruik genomen. Tevens werd aan de zuidzijde een grotere sacristie bijgebouwd. In 1926 was wederom sprake van de bouw van een sacristie, vermoedelijk een vergroting van de bestaande. Op 15 november 1944 werd de toren opgeblazen door de terugtrekkende Duitsers. Daarna werden door granaatbeschietingen de kerk en de omgeving zwaar beschadigd. Alleen het priesterkoor en enige muren bleven gespaard. Bij terugkomst van de bevolking werd de fanfarezaal ingericht tot noodkerk.

Huidige kerk

In 1945 kreeg de bouwpastoor Mooren toestemming om Jos. Franssen te benoemen als architect. De eerste steen volgde op 24 oktober 1948 door deken Rhoon, die ook bij de ingebruikname op 8 oktober 1949 aanwezig was. De restauratie van de altaren was nog niet compleet en omdat de toren niet gebouwd mocht worden, stond tegen de westmuur een tochtportaal onder een lezenaarsdak. In de westmuur stond een blindvenster onder een ossenoog. De nieuwe kerk was voornamelijk in de breedte vergroot, waarbij de pilaren van het schip op de vooroorlogse fundamenten van de muren waren geplaatst. De toren en de doopkapel waren in 1959 gereed.

Veranderingen:

In 1983 werd aan de begraafplaatszijde een trap gewijzigd in een hellingbaan. Enige jaren geleden werden de voorste rijen banken weggehaald, de vrijkomende vloer werd bekleed met grestegels. Deze valt slechts op door de iets lichtere tint.

Exterieur

Zuidzijde. Foto: juni 2009

Oude priesterkoor met sacristie. Foto: Har Kuijpers, juli 2005

De kerk staat onder een geknikt zadeldak, dat is gedekt met leien. Langs het dak loopt een mastgoot. Het dak wordt betreden door een dakkapel. Aan de westzijde staat een in twee delen gelede toren onder een overhoeks ingesnoerde naaldspits, bekroond met bol, kruis en haan. De eerste geleding loopt door tot aan de waterlijst. Aan de zuidzijde van de toren bevindt zich onder een segmentboog met aanzetstukken de hoofdingang. Deze wordt gesloten met een dubbele houten deur. Aan de noordzijde wordt licht toegelaten door een spitsboogvenster. De tweede geleding is ten opzichte van het onderste deel iets ingesnoerd en geopend met twee gekoppelde spitsboog galmgaten. De rest van de westgevel is gesloten en voorzien van vlechtingen en overhoeks geplaatste gelede steunberen. Ten zuiden van de toren loopt de steunbeer door tot aan de rand van de kerkberg en is geopend door een spitsboog. In de westgevel zijn hier twee klokrestanten ingemetseld. De zijgevels zijn alternerend voorzien van gelede steunberen en twee gekoppelde spitsboogvensters met tufstenen aanzetstukken. De muren zijn in kruisverband gemetseld en zijn platvol gevoegd. Boven het trasraam loopt een tufstenen waterlijst. Halverwege is een uitbouw onder een lezenaarsdak ten behoeve van de biechtstoelen. In de zuidgevel staat een dubbele toegangsdeur onder een segmentboog. Aan de oostzijde heeft de kerk een topgevel met vlechtingen. De gevel bestaat voor een deel uit historisch metselwerk. Aan de noordzijde zijn bouwsporen zichtbaar van een toegang. Tegen de oostgevel staat het polygonaal gesloten koor. Het koor staat onder een polygonaal schilddak met een mastgoot en is gedekt met leien. De muren zijn opgetrokken in wild verband en her en der voorzien van natuurstenen delen. De spitsboogvensters met maaswerk zijn van elkaar gescheiden door gelede steunberen.

Interieur

 Zicht op het koor

 Zicht op de zangtribune

De kerk wordt betreden onder de toren via een rechthoekig portaal. De entree naar het schip bevindt zich onder de zangtribune en bestaat uit een dubbele houten deur. Naast de deur staan twee ondiepe nissen. Aan de noordzijde is de gevel geopend naar de doopkapel door een spitsboog, die kan worden afgesloten met een ijzeren hekwerk. De vloer van de doopkapel is verlaagd en voorzien, evenals de vloer in het schip, met grestegels. Licht treedt toe door een spitsboogvenster. Het schip wordt van de zijbeuken gescheiden door kolommen, die de bakstenen kruisribgewelven dragen. De zijbeuken zijn voorzien van telkens twee ramen tussen de kolommen, die tegen de buitenmuren zijn opgemetseld als pilasters. Kolommen en pilasters zijn voorzien van natuurstenen kapitelen, de pilasters bovendien van natuurstenen sokkels ten behoeve van beelden. Halverwege het schip staan in de zijmuren aan beide zijden drie deuren, die toegang geven tot de biechtstoelen. Tegen de kolom aan de noordzijde van het priesterkoor staat de 18de eeuwse preekstoel. Het schip en het koor zijn van elkaar gescheiden door een triomfboog, die is uitgesneden in de oostgevel. Hieronder staan de 19de eeuwse communiebanken, die op een verhoging staan. Hierachter volgt nogmaals een verhoging. Tegen de muren van het koor is een 18de eeuwse lambrisering geplaatst. In de afsluiting staat het 18de eeuwse altaar. Het priesterkoor is voorzien van kruisribgewelven. De ribben zijn in mergel en worden gedragen door schalken. De gewelven zijn gestuukt. De muren zijn bepleisterd. Op de vloer liggen marmeren tegeltjes in een geometrisch patroon.

(Bron: Dr A. Jacobs en Drs. A.A. Wiekart – Kerken na 1940. Inventarisatie en waardenstelling kerkelijke bouwkunst na 1940 –Roermond – Stichting Monumentenhuis Limburg, 2003).

Orgel

Blijkens het “Aardrijkskundig woordenboek” van van der Aa en de “Dispositie-verzameling” van Broekhuyzen (medio 19^e eeuw) beschikte deze kerk in 1848 over een “bescheiden eenmanuaals orgel zonder pedaal”; het huidige orgel werd in 1952 gebouwd door Gebr.Vermeulen (Weert) ter vervanging van het orgel dat in 1944 verloren ging.

               Hoofdwerk                            Zwelwerk                              Pedaal

                Prestant 8’                            Tolkaan 8’                            Subbas 16’

                Roerfluit 8’                             Holpijp 8’                             Octaafbas 8’

                Octaaf 4’                                Blokfluit 4’                            Gedektbas 8’

                Octaaf 2’                               Speelfluit 2’

                Mixtuur III-IV                        Sesquialter II

                                                             Schalmei 8’

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht).