HOME
ZOEKTIPS
LINKS en LITERATUUR
ORGELS
LAATSTE WIJZIGINGEN
OVER ONS
DONATIES


LAATST BIJGEWERKT OP 13-03-2024

Lambertus en Brigida

Ga naar de site van de patroonheilige
Ga naar site van het gebouw c.q. de parochie
 
Parochie/kerkgemeente: H.H. Lambertus en Brigida
Dekenaat/kerkverband: Gennep: opgeheven, nu Venray
Soort gebouw: Parochiekerk
Plaats: Middelaar
Gemeente: Mook en Middelaar
 
Adres: Dorpstraat 47
Postcode: 6587 AW
 
Rijksmonumentennummer: 30071 Code: 6587AW-00047-01
Kadastrale gegevens: Mook en Middelaar C 413
Bouwpastoor/bouwpredikant: Th.W.J. Driessen
 
Architect(en):
 
Kunstenaar(s):
 
Huidig gebruik: R.K. Kerk

Inschrift: ChrIsto In eUCharIstICa VIVentI Deo reConstrUCXIt theoDorUs DrIessen paroChUs (1947).

Meer foto's ››

Linkerzijde. Foto: augustus 2007

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

De St. Lambertuskerk, vanwege de bronzen luiklok uit 1533 en de inventaris, waaronder 18e-eeuwse beelden zoals van de H. Brigida, H. Willebrordus, H. Lambertus en H. Sebastianus. (Datum: 17-09-1968)

Voor een route langs de bezienswaardigheden van deze kerk zie beneden!

Ruimtelijke context

De Lambertuskerk ligt centraal in Middelaar op een kerkberg op de hoek waar de Dorpsstraat, de Huisseweg en de Bouwsteeg bijeen komen. Tegenover de kerk ligt een parkeerplaats. Rechts van de kerk staat de pastorie, die nagenoeg gelijktijdig met de kerk is gebouwd. Het kerkhof ligt achter en links van de kerk. Daarachter strekt zich het vrije veld uit. De lagere school staat links van de kerk aan de andere zijde van de Bouwsteeg. De bebouwing rond de kerk is deels uit de jaren vijftig, voor het grootste deel echter van recentere datum. Vanwege het orgel is de kerk tot provinciaal monument verklaard.

Type

Georiënteerde, in gotische vormentaal opgetrokken bakstenen kruiskerk met mergelstenen fronttoren. De banken zijn axiaal opgesteld.

Bouwgeschiedenis

Voorgangsters

Op een hoogte tussen de Horstert en de Kraayenberg werd voor het jaar 1000 een houten kerkje gebouwd, dat toegewijd was aan de H. Brigida. Na 1000 werd het bedehuis in tufsteen met gebruikmaking van Romeinse spolia herbouwd. Omstreeks 1250 werd een koortje aangebouwd. De tufstenen zaalkerk werd vervangen door een bakstenen kerkje, waartegen omstreeks 1450 een bakstenen toren en koorpartij werden gebouwd. De kerk werd in 1596 verwoest en vervolgens gesloopt. De toren bleef behouden en tegen hem verrees in 1620 eenbeukig kerkje, dat ditmaal aan de H. Lambertus werd gewijd. De kerktoren werd circa 1870 gecementeerd vanwege binnendringend vocht. In 1907 bouwde men een neogotisch koor tegen de kerk. Vanaf september 1944 werd Middelaar maandenlang door de geallieerden beschoten en in februari 1945 volgde nog een zwaar luchtbombardement, dat Middelaar vrijwel geheel verwoestte.

Huidige kerk

Het puin ruimen begon in de zomer van 1945. Als noodkerk werd eerst een schuur gebruikt. Vanaf september 1945 was een dubbelwandige houten barak ter beschikking. De sloop van de oude kerk was in mei 1946 voltooid. Pastoor Driessen was toen hij nog kapelaan te Leunen was zeer onder de indruk geraakt van de nieuwe kerk te Oostrum, een creatie van architect J. Coumans. Derhalve wilde hij Coumans ook inschakelen voor de nieuwbouw in Middelaar. ‘Want mijn innigste en vurigste wensch is een Limburgsche dorpskerk, traditioneel met de moderne voordeelen van alles op het altaar zien etc.’, schreef Driessen eind november aan bisschoppelijk inspecteur Honée, aan wie hij mededeelde dat hij Coumans het bestek wilde laten maken. Temeer, omdat Coumans ook de tekeningen voor de meeste woningen en boerderijen maakte. Hett ontwerp van een kruiskerkje in gotische vormentaal werd op 20 oktober 1947 goedgekeurd. De kerk kreeg 200 zitplaatsen voor volwassenen en 112 voor kinderen. De nieuwbouw werd aanbesteed op 10 februari 1948 en gegund aan de laagste inschrijver M. van Dijk. De bouwcampagne verliep voorspoedig want op kerstavond 1948 kon de kerk ingezegend worden. De consecratie volgde na het gereedkomen van de toren op 17 september 1950.

 

Oude kerk voor de oorlog (Bron: Verwoeste kerken in Limburg/ A. van Rijswijck, pr)

Toren

 Foto: augustus 2007

De nieuwe toren moest zoveel mogelijk lijken op de oude. Het ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting deelde op 13 oktober 1948 mee geen bezwaar te hebben tegen de bouw van een toren, mits deze niet werd opgetrokken in baksteen. Die was erg schaars en dringend nodig voor urgente doeleinden. Derhalve werd de toren in mergel gebouwd. Het fundament werd gestort op een betonnen plaat. Het trasraam werd tot een hoogte van twee meter opgemetseld in Kunraderblok. Het bovenste deel van de toren werd uitgevoerd in Sibberblok. De ruimte tussen de muren werd met beton volgestort. Het muurwerk is circa 17 meter hoog, de spits 10 meter. Op 6 mei begon het storten van het beton voor de fundering. Op 15 juli was men halverwege. Door materiaalschaarste liep de bouw veel vertraging op en kon het kruis pas op 18 oktober 1949 op de toren geplaatst worden.

Exterieur

Foto: augustus 2007

De Lambertuskerk is een in baksteen en mergel opgetrokken kruiskerk. De hoofdingang van de kerk ligt in de ongelede, mergelstenen klokkentoren. De toren loopt aan de voet iets naar buiten uit. De rustica omlijsting van de dubbele houten deur heeft de vorm van een gedrukte spitsboog. Boven de toegang is een rondvenster aangebracht met eenvoudig maaswerk binnen een geprofileerde lijst. Twee gekoppelde spitsbooggalmgaten hebben afgeschuinde dagkanten. Boven de galmgaten bevinden zich de wijzerplaten. Onder de daklijst loopt een fries. De ingesnoerde naaldspits is afgedekt met leien en wordt bekroond door een ijzeren kruis. De toren wordt geflankeerd door een traptoren op zeshoekig grondplan ter rechterzijde en een polygonaal gesloten doopkapel ter linkerzijde. De doopkapel en de benedenverdieping van de toren hebben vier respectievelijk drie kleine spitsboograampjes. De traptoren heeft een reeks rechthoekige lichtopeningen. Het trasraam van de toren en doopkapel is in rusticastijl opgetrokken. Het schip is door steunberen in drie traveeën verdeeld. Elke travee heeft een spitsboograam. Onder de met pannen afgedekte zadeldaken van het schip, de transeptarmen en de koorpartij loopt een geprofileerde lijst. Op het dak van het schip staan twee dakkapellen, op de dakpartij van het koor een. Het gehele muurwerk van deze delen der kerk is uit rode baksteen opgetrokken, die in Vlaams verband is gemetseld. De nok van het transept ligt beduidend lager dan die van schip en koorpartij. De transeptarmen hebben - evenals de sacristie – tuitgevels. De voorgevels van de transeptarmen hebben drie spitsboogvensters, waarvan het middelste hoger is dan de twee buitenste. De steunberen bij het transept en het koor zijn overhoeks geplaatst. De koorpartij heeft vier spitsboogramen. De sacristie is een semi-onafhankelijk gebouwtje met een eigen zadeldak dat ligt in de hoek van de zuidelijke transeptarm en het koor.

Interieur

 Zicht op het priesterkoor

Torenportaal met toegang tot doopkapel, inmiddels rommelhok en toegang tot zangtribune. Dubbele houten cassettedeur geeft toegang tot het drie traveeën tellende schip. In de laatste travee staat de houten staantribune, die de hele breedte van het schip in beslag neemt. Links van de toegang bevindt zich een deur die naar de doopkapel leidt. De houten banken zijn in twee blokken axiaal opgesteld en lopen door tot in het transept. De koorpartij wordt afsloten door de communiebank. Aan de linkerkant van het koor staat een ambo. Het altaar met tabernakel staat op een verhoging in de polygonale sluiting. Een verplaatsbare houten mensa fungeert als volksaltaar en staat tussen de communiebank en het sacramentsaltaar. Een deur rechts op het koor geeft toegang tot de sacristie. In de transeptarmen staan twee zijaltaren. Het schip en de transeptarmen zijn overkluisd met kruisgewelven. In de viering is een stergewelf aan gebracht met in het midden een ring. De gewelven zijn uitgevoerd in gele baksteen, maar zijn thans wit geverfd. De kraagstenen zijn van tufsteen. De binnenwanden zijn uitgevoerd als schoon metselwerk in rode baksteen in Vlaams verband. Alle vloeren zijn belegd met zwarte natuursteen tegels. De deuren zijn uitgevoerd met cassettes en zijn vrijwel allemaal nog voorzien van het originele ijzeren hang- en bakelieten sluitwerk.

Veranderingen

In de linkertranseptarm staat omgeven door enige kerkbanken de doopvont. In de rechter transeptarm staat het zangkoor.

(Bron: Dr A. Jacobs en Drs. A.A. Wiekart – Kerken na 1940. Inventarisatie en waardenstelling kerkelijke bouwkunst na 1940 –Roermond – Stichting Monumentenhuis Limburg, 2003).

Orgel

Het rond 1795 in deze kerk geplaatste eenmanuaals orgel van Tits (Venray) werd in 1852 door van Nistelrooy (Oss) uitgebreid; het ging in 1944 verloren; in 1951 kreeg de kerk de beschikking over het in 1899 door Proper voor de hervormde kerk van Wapenveld gebouwde orgel; het werd in 1966 door Gebr. Vermeulen (Weert) uitgebreid.

                               Hoofdwerk                           Positief                                  Pedaal

                               Prestant 8'                          Holpijp 8'                             Subbas 16'

                               Roerfluit B/D 8'                     Fluit 4'                                Gemshoorn 8'

                               Gedekt 8'                             Gemshoorn 2'

                               Octaaf 4'                             Quint 1 1/3'

                               Gedektfluit 4'                       Kromhoorn 8'

                               Octaaf 2'

                               Sesquialter II

                               Mixtuur II-III

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)

Route langs de bezienswaardigheden van H.H. Lambertus en Brigidakerk te Middelaar

(Helaas zijn de foto's hierbij (nog) niet van voldoende kwaliteit)

Welkom

Welkom in de parochiekerk van de H.H. Lambertus en Brigida in Middelaar.

Deze kerk dateert van 1950. Tijdens de tweede wereldoorlog werd Middelaar met de grond gelijk gemaakt. Middelaar moest geheel vernieuwd worden. Er werd een noodkerk in gebruik genomen en spoedig werden de plannen gemaakt voor de bouw van de kerk. In september 1950 kon, met hulp en schenkingen van velen, deze kerk ingewijd worden. Misschien heeft u aan de buitenkant al opgemerkt dat de toren uit mergel is opgetrokken, terwijl de kerk verder uit baksteen bestaat. De toren kon in 1949 slechts in mergel gebouwd worden, als gevolg van gebrek aan baksteen nodig voor de wederopbouw van woningen. Een gelukkig tekort!

Middelaar heeft een lange geschiedenis.

Uit opgravingen in 1948 is vastgesteld dat al in 1100 op deze plaats een tufstenen kerkje gestaan heeft. Uit de geschiedenis van het bisdom Roermond blijkt dat het gaat om de kapel van de H. Brigida, zij is nog steeds patrones van de parochie. De H. Brigida beschermt het hoornvee tegen ziekten en rampen. Vanaf 1561 kreeg Middelaar ook de H. Lambertus als patroon. Door de eeuwen heen is er veel gebeurd met Middelaar en ook met de kerk.

Plattegrond

Het is mogelijk om de bezienswaardigheden te bekijken volgens de route aangegeven in de plattegrond. De route begint in het kerkportaal en gaat de kerk verder aan de linkerkant. De cijfers op plattegrond corresponderen met de beschreven bezienswaardigheden. Wij wensen u een inspirerende wandeling toe door onze Parochie kerk.

 

1. Torenportaal met touwen voor Torenklokken

De klokken, waarvan hier de touwen zichtbaar zijn slaan ieder half uur. Het luiden van de klokken gebeurt met de hand. De klokken luiden een kwartier voor de aanvang van de mis en ‘s middags om 12.15 uur als er iemand uit Middelaar overleden is. Het uurwerk is geleverd door “De Klok” te Aarle Rixtel. Iedere week worden deze met de hand opgewonden. Dit is zwaar werk en geschied in de toren.  Boven in de toren hangen drie klokken; een grote en twee kleine. De twee kleine klokken, Brigida en Maria, zijn na de oorlog gegoten in de gieterij van Petit en Fritsen in Aarle-Rixtel. De oude grote klok weegt 520 kg en werd in 1553 gegoten door Albert Hachman in Kleef. In de kerk die tijdens de oorlog verwoest werd hingen twee klokken. Halverwege de oorlog zijn beide klokken door de Duitsers meegenomen, met de bedoeling de klokken om te smelten voor munitie. Na de tweede wereld oorlog, omstreeks 1946-1947, is de grote klok weer teruggekomen uit Duitsland.

2. H. Anthonius

In het torenportaal zien we H.Anthonius van Padua, staande in franciscaanse pij. De heilige, als vechter voor het ware geloof, kijkt de mensen fier aan en houdt het hulpeloze kleine kindje tegen zich aangedrukt. Dit kindje wordt als het ware beschermd tegen de aanvallen van de ketterijen. Vele Anthonius vereerders zullen zeker blij zijn met dit goed geslaagde beeld, al zouden we het graag een plaatsje in de kerk gegund hebben. Het eikenhouten beeld dateert uit ca. 1950 en is vervaardigd door Koos van der Horst.

3. Kruisbeeld en voorstellingsfoto’s kinderen eerste H. Communie

Het kruisbeeld vervaardigd uit ebbenhout, dat in het torenportaal hangt is geen alledaags kruis. De symbolen op dit kruis staan voor de vier evangelisten. Elk jaar worden hier de voorstellingsfoto’s van de communicanten van de basisschool “de Staaij” gepresenteerd. Tevens bevindt zich hier een prikbord en tafel waar allerlei mededelingen en materiaal te vinden zijn over het geloofsleven, interessante gebeurtenissen, publicaties enz.

4. Wijwaterbakjes

Achterin de kerk bevinden zich links en rechts tegen de muur wijwaterbakjes. Het water wat zich hierin bevindt is gewijd door de Pastoor op Paaszaterdag.

5.  De 14  Kruiswegstaties

De kruisweg bestaande uit de staties op de linker en rechtermuur, brengt het laatste stukje van het leven van Jezus in beeld. Deze lijdensweg herdenkt men in de Goede Week, de week voor Pasen. Duidelijk wordt hier aangegeven hoe de Zoon Gods, het Licht der wereld, de strijd aanbindt met het kwaad der duisternis. Terwijl duivel, wereld, zonde en dood menen de Christus te hebben overwonnen, verplettert de Verlosser satans macht. Op zijn kruisweg wordt de Heer steeds maar aangevallen door de duivel met zijn zonden, verzinnebeeld door de verschillende dieren. Slechts enkele staties, zoals IV, V, VI en VIII tonen ons Christus getrouwen. In de twaalfde statie zien wij Christus overwinning op de dood. In de veertiende statie straalt ons reeds de glorie der verrijzenis tegemoet. De kruisweg, uitgevoerd in de kleuren wit, rood, blauw, groen en bruin is vervaardigd door Koos van der Horst in ca. 1950.

6. H. Brigida

H. Brigida staande in lang gewaad en een om haar armen gedragen gedrapeerde bovenmantel. In haar rechterhand een geopend boek en achter haar een liggend rund. Zij is de tweede patroon van de kerk en patrones van het hoornvee. Het houten beeld dateert uit de 17e eeuw, en is 87 cm hoog.

7. Drieluik

In het midden Sint Joseph in armoede met naakte voeten, maar toch van het koninklijk geslacht van David, gekleed in een prachtige koningsmantel. In de rechterhand draagt hij de leliestaf omdat hij, zelf geheel kuis, zijn maagdelijke bruid, geheel ongeschonden door het leven heeft geleid. Aan de voet staat de kerk, omdat hij niet slechts de zorgvader van Bethlehem, Egypte en Nazareth is geweest, maar ook de beschermer van de familie Gods, de H. kerk op aarde. Verder ziet men de H. Maagd Brigida en de onschuldige Sint Anthonius van Padua. Bij de eerste ziet men het oude wapen van  Middelaar, want zij is de oude patrones. Bij Sint Anthonius ziet men het wapen der Bouillons, omdat Sint Anthonius tot deze familie behoorde. Drieluik is geschilderd door Koos van der Horst uit Delft.

8. H. Lambertus

H. Lambertus staande in bisschoppelijk ornaat, in de linkerhand de staf en in de rechter een palmtak. H. Lambertus is de eerste patroon van de kerk.  Naar zijn patroonfeest op 17 september regelt zich de kermis in middelaar. Het houten beeld dateert uit de 17e eeuw, en is 115 cm hoog.

9. Paaskaars

Ieder jaar met Pasen komt er een nieuwe paaskaars, deze kaars wordt weer tijdens de Paaswake gewijd en tijdens alle vieringen brandt deze kaars. De kaars brandt als herinnering aan Jezus, die het licht der wereld is.

10. Communiebank met symbolen: koren, druif en pelikaan en Preekstoel

De communiebanken en  preekstoel  zijn geschonken door de inwoners van Tubbergen. Dit ligt in de Achterhoek in Gelderland. Zij hebben hiervoor na de oorlog geld ingezameld. In Tubbergen waren tijdens de tweede Wereld oorlog Middelaarse mensen geëvacueerd. Het smeedwerk van de preekstoel en communiebank werd vervaardigd door de firma Meijers-Ruijten te Nijmegen. Symbool koren staat voor brood, de druif staat voor wijn en de pelikaan symboliseert de liefde.

11. Doopvont

Het doopwater wordt eenmaal per jaar in de paaswake gewijd. De dopelingen worden met dit water gedoopt. Het doopfont werd vervaardigd door de gebroeders Lemmens te Middelaar. Op de gesmede ijzeren arm is het oude wapen van Tubbergen geschilderd. Deze gemeente heeft zeer veel bijgedragen in de wederopbouw van onze kerk en ons dorp. Het deksel van het doopbekken is met gesmede kettingen aan deze draaibare arm bevestigd.

12. Godslamp

Links van het priesterkoor hangt de Godslamp. Deze lamp brandt altijd, ook als er geen Heilige Mis is. Vroeger zat er olie in, maar tegenwoordig brandt er een dikke kaars.

13. Gebrandschilderde ramen (getekend)

Drie gebrandschilderde ramen voorstellende : God de Vader, O.L. Vrouw en H. Jozef, vervaardigd door Frans Timmermans in 1950

14. Tabernakel

Midden op het oude altaar is het tabernakel geplaatst. Dit is een sierlijk kastje waarin de hostie wordt bewaard. Op dit altaar ziet men ook de calvariegroep, vervaardigd door Piet Killaars te Tegelen.

15. Kop en schotel

Tijdens de evacuatie in Niedermörmter (tussen Goch en Rees) heeft de toenmalige pastoor Veugelers een Heilige Mis opgedragen, waarbij hij gebruik gemaakt heeft van deze kop en schotel i.p.v. een kelk en ciborie.Hierbij werd de schudder van de dorsmolen gebruikt als altaar. Toen kapelaan Driessen later pastoor werd te Middelaar, heeft hij deze kop en schotel meegebracht en in deze vitrine geplaatst.

16. H. Willibrordus

H. Willibrordus staande in bisschoppelijk gewaad, met in de rechterhand de kruisstaf en in de linkerhand een boek waarop een kerkmodel. Het houten beeld dateert uit de 17e eeuw en is 115 cm hoog.

17. Drieluik bij Maria altaar

In het midden Onze Lieve Vrouw als Moeder van Middelaar. Zij zetelt in het Middelaarse weiland met de onvoltooide kerk en de pastorie op de achtergrond. Enige huizen ziet men rechts en daarachter het woud. Het Kindje Jezus op de schoot van Maria biedt ons het bloempje van heil en vrede aan. Links en rechts van haar ziet men de ouders van de H. Maagd, Sint Joachim met de duifjes en Sint Anna met de lelie, zinnebeeld van Maria’s Onbevlekte Ontvangenis. Drieluik geschilderd door Koos van der Horst uit Delft.

18. Kindje Jezus

Het eikenhouten beeldje Kindje Jezus is vervaardigd door Jan Lamers in opdracht van pastoor Driessen en dateert uit ca. 1954.

19. H. Sebastiaan

 

H. Sebastiaan in lendendoek gekleed, en met pijlen doorboord. Zijn rechterhand houdt een palmtak en pijl hoog boven zijn hoofd. Tegen palmtak en pijl een banderol met de tekst “S. Sebastianus”. H. Sebastiaan  is de patroon van het Gilde in Middelaar. Het houten beeld dateert uit de 17e eeuw en is 122 cm hoog.

20. Orgel

Het orgel is gebouwd in 1899 door de orgelbouwer Jan Proper te Kampen, voor de Hervormde Kerk te Wapenveld. Het is eveneens een geschenk van de Gemeente Tubbergen, en in 1951 geplaatst in de kerk, met het front zijwaarts, door de firma Pels te Alkmaar. In 1966 is het orgel gerestaureerd door de firma Vermeulen te Weert en met het front naar voren geplaatst. Het orgel bestaat uit drie pijpentorens waartussen twee pijpenvelden, met in totaal 850 orgelpijpen, versierd met houtsnijwerk.

Bron: Kerkbestuur parochie H.H. Lambertus en Brigida te Middelaar / J.H.J. Derks, Middelaar

Inschrift: ChrIsto In eUCharIstICa VIVentI Deo reConstrUCXIt theoDorUs DrIessen paroChUs (1947).

Afbeeldingen. De drie ramen in het koor hebben voorstellingen van Christus Koning, Sint-Jozef en Maria.

Medaillons van gedreven geelkoper door Piet Killaers. Druiventros omgeven door bladeren en ranken.

Koperen bekleding tabernakeldeur ontworpen en gemaakt door Piet Killaers uit Maastricht Op de voorzijde staat het chiroteken.

 
 
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida
Lambertus en Brigida